thnlscantho-5 - Từ Mekong đến Cửu Long

16/4/2016

TỪ MEKONG ĐẾN CỬU LONG

Tài liệu tổng hợp
TỪ MEKONG ĐẾN CỬU LONG
(Update Feb. 21, 2016)

Nhóm
sưu tập tài liệu: LymHa

Nguồn tài liệu: http://vnqvn.blogspot.co.uk/2016/02/blog-post_24.html#more

CHƯƠNG 10: SỰ BIẾN ĐỔI DÒNG SÔNG MEKONG

TÁC ĐỘNG LÊN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

1. Hệ lụy của việc xả nước trên đập ở thượng nguồn:

· Theo ông Jeremy: Khi các đập nước cùng xả nước "… có thể tăng mạnh tốc độ và lúc đó các mức nước sẽ tăng cao và các giao động mức nước theo các sự kiện theo mùa cho đến hàng ngày, thậm chí hàng giờ. Có tiềm năng sẽ có các đỉnh mức nước hàng giờ cao tới 3-6m ở các thị trấn và các làng bản nằm cách xa 40-50km dưới hạ lưu".

· Vì mục tiêu tăng lợi ích phát điện trên thượng lưu, các đập không giúp điều tiết nguồn nước ở hạ lưu. Nếu các đập ở thượng nguồn xả cùng lúc với lũ tự nhiên thì lũ có tính nhân tạo sẽ cao hơn rất nhiều.

· Mỗi năm sông ngòi ĐBSCL nhận chất thải sinh hoạt hơn 600 ngàn tấn chất thải rắn và hơn 100 triệu mét khối nước thải. Về chất thải công nghiệp rắn khoảng 222 ngàn tấn, nước thải công nghiệp hơn 47 triệu mét khối mỗi năm, chưa kể khoảng gần 4.000 tấn rác thải y tế (Source RFA).

· Tỉnh Vân Nam của Trung quốc - nơi có 14 con đập ở bậc thềm Vân Nam - sản xuất thuốc lá, các chế phẩm sinh học, khai thác mỏ và xuất khẩu chủ yếu là thuốc lá, máy móc và thiết bị điện, các sản phẩm hóa học và nông nghjiệp, cũng như các kim loại màu.

Vân Nam đứng đầu Trung Quốc về các loại khoáng sản chứa kẽm, chì, thiếc, cadmi, indi, tali và crocidolit (Wikipedia) và Vân Nam đã khai thác các khoáng sản thiên nhiên này. Từ đó những phế thải hóa học công nghiệp đã được các công ty thải bỏ xuống dòng sông Mekong như: Yunnan Aluminium Co. Ltd., Yunnan Yuntianhua International Chemical Co., Ltd, Vân Nam yên thảo tập đoàn (Tập đoàn thuốc lá Vân Nam, China Tobacco Yunnan Import & Export Co Ltd and Yunnan Hongta) hay nhà máy thuốc lá Khúc Tĩnh, nhà máy thuốc lá Ngọc Khê, nhà máy thuốc lá Côn Minh

Sources:

http://www.hongta.com/language/vietnam/aboutus/marketv/201511/t20151130_227212.html

http://www.hongta.com/language/vietnam/aboutus/history/chronicle/2009/

Ngoài ra, công nghệ chế tạo chính của Vân Nam là sản xuất sắt và thép, nung chảy đồng, hóa chất, phân bón hóa học, tơ sợi và các dụng cụ quang học (Theo tài liệu "Tỉnh Vân Nam - Yunnan, Trung Quốc - GS Tôn thất Trình - http://tonthat-tonnu.blogspot.com/2015/10/tinh-van-nam-trung-quoc.html).

Nền công nghiệp của Vân Nam trong năm 2005 như sau:
- Coalproduction (64.6214million tons)
- Crudesteel production (5.1341million tons)
- Steel production (4.8693million tons)
-Ten non-ferrous metals production (1.4744million tons)
- Cement (28.3262million tons).

Source: http://english.mofcom.gov.cn/aroundchina/yunnan.shtml

Source: http://china-trade-research.hktdc.com/business-news/article/Fast-

Facts/Yunnan-Market

Profile/ff/en/1/1X000000/1X06BVWJ.htm#sthash.X6zJZmYW.dpuf

Tất cả sự sản xuất từ nền công nghiệp của tỉnh Vân Nam đã gây ô nhiễm nguồn nước từ đầu nguồn và đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam đã nhận lãnh hậu quả ấy một cách trầm trọng khi các đập thủy điện ở đầu nguồn Vân Nam xả lũ xuống đồng bằng.

2. Phá rừng:

· Theo thống kê của Cục Kiểm lâm thì vào năm 2010 cả nước có 1.553,68 ha rừng bị chặt phá và 5.364,85 ha rừng bị cháy trên tổng số diện tích rừng cả nước là 13.118.773 ha, trong đó rừng tự nhiên là 10.348.591 ha và rừng trồng là 2.770.182 ha (Source: Daikynguyenvn).

Diện tích rừng của nước ta đang suy giảm một cách nghiêm trọng (Ảnh: baogialai.com.vn)

Một khu vực rừng ở huyện Ea Súp (Đắk Lawsk) bị lâm tặc triệt hạ. (Ảnh: baodaklak.vn)

Những cánh rừng nguyên sinh đang dần dần biến mất, thay vào đó là các dự án thủy điện. (Ảnh: daihocxanh.hoasen.edu.vn)

3. Mất cân bằng phù sa:

· Trầm tích lưu vực Mekong khoảng 150 đến 170 triệu tấn/năm.

· Theo CEWAREC.org - TS Đào Trọng Tứ, Giám đốc Trung tâm Tư vấn phát triển tài nguyên nước và thích nghi biến đổi khí hậu bày tỏ sự lo ngại trước công bố mới đây của Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) về lượng trầm tích trên sông Mekong giảm trên 50% so với hơn 20 năm trước. ĐBSCL trung bình nhận khoảng 79 triệu tấn/năm.

· Các hồ chứa sẽ giữ lại phù sa đổ xuống từ thượng nguồn và điều này gây ra tình trạng giảm lượng phù sa - có nghĩa là làm mất cân bằng dòng chảy, gây sạt lở các bờ sông và mũi Cà Mau sẽ thành từng mảng trôi ra biển.

· Với dòng chảy giảm (do lượng nước bị giữ trong các hồ chứa), cộng thêm biến đổi khí hậu với mực nước biển dâng cao và hậu quả là nạn nhiễm mặn / salt intrusion tiến rất xa vào vùng châu thổ ĐBSCL.

· Thời gian qua đã có 265 điểm sạt lở bờ sông, bờ biển, tổng chiều dài hơn 450 km.

· Biến đổi về lượng phù sa làm tổn thất về đa dạng sinh học, nhất là thủy sản.

4. Thủy sản cạn kiệt, tuyệt chủng:

(Hình ảnh Chương 12 "Những loài cá sắp tuyệt chủng trên dòng Mekong").

· Nếu tất cả các đập được vận hành thì sẽ mất khoảng 42% sản lượng thủy sản hiện nay, chưa kể việc làm tuyệt chủng các loài cá vì không thể thích ứng với các thay đổi trái với thiên nhiên kể trên hay biến đổi hệ sinh thái của khu vực.

· Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (World Wide Fund for Nature hay World Wildlife Fund - WWF) & Zed Hogan, phụ trách dự án do WWF và Hội địa lý quốc gia tài trợ cho biết các nhà khoa học tìm thấy cá úc, cá trê, cá đuối gai độc khổng lồ, cá nhái răng nhọn, cá chép lớn, cá tầm (để làm trứng cá muối), cá chiên, cá hô, cá chép khổng lồ cá lăng và cá hồi ở sông Mekong là độc nhất và đang biến mất. Các loài cá này có thể nặng tới hơn 90 kg và dài hơn 1,80 mét.

Robin Abell, nhà sinh học của WWF cho biết: "Các loài cá khổng lồ là những sinh vật nước ngọt có trọng lượng tương đương với voi và tê giác và nếu chúng biến mất thì thế giới sẽ bất ổn”.

· Báo Telegraph của Anh đăng bài “Đập thủy điện đe dọa những cá thể cá heo cuối cùng” cho biết số phận cá heo nước ngọt Irrawaddy cuối cùng sống tại vùng nước sâu ở biên giới Lào Campuchia phụ thuộc vào các con đập dòng chính Mekong. Nếu loài cá heo này bị tuyệt chủng, nền kinh tế địa phương sẽ bị ảnh hưởng nặng nề vì tour du lịch trên sông thu hút nhiều khách ngắm cá heo mang lại thu nhập chính cho người dân nơi đây.

· Một số sinh vật khổng lồ nước ngọt được ghi vào sách đỏ đang bị đe dọa (theo Hiệp hội Bảo tồn Thế giới) như cá úc khổng lồ sông Mekong được coi là loài cá nước ngọt lớn nhất cùng họ với loài cá nhám chó.

· Khoảng 87% loài cá của sông Mekong là cá di cư và chúng thường tìm kiếm thức ăn, nơi trú ẩn và sinh sản tại các thời điểm và giai đoạn khác nhau. Điều này đã tạo thành sự di cư của cá vì sự sinh tồn. Theo Báo cáo hiện trạng lưu vực năm 2003 của MRC: “Một đập trên dòng chính sông Mekong dưới chân thác Khone sẽ ngăn chặn sự di cư của cá trắng trưởng thành từ các vùng ngập nước và các khu vực khác đến các bãi đẻ trứng phía ngược dòng ở Đông Bắc Campuchia. Tại thời cao điểm của mùa di cư, trong một phút có ít nhất 50.000 con cá di chuyển qua một điểm nhất định trên sông Tonlé Sap”.

· Trong một báo cáo trình bày tại Hội thảo quốc tế về nghề cá được tổ chức tại Đại học Ubon Ratchathani vào tháng 9 năm 2008, Chris Barlow, Giám đốc Chương trình Thủy sản MRC, khẳng định rằng các đập trên sông Mekong sẽ rất có hại đối với nghề cá dựa vào các loài cá di cư (cá trắng) trên sông Mekong. Tác động đối với nguồn di cư của cá là sự thay đổi mực nước và dòng chảy thường được xác định là động lực di cư của cá. Việc xây dựng các đập nước đã làm biến mất các loài cá di cư đường dài vốn từng trở lại hàng năm để sinh sản trên các thác ghềnh.

· Việc mở rộng dòng sông sẽ làm nước sông chảy mau hơn và xoi mòn hai bên bờ. Các đá ngầm là nơi sinh sản của tôm cá cũng sẽ bị phá hủy.

5. Tình trạng bồi lắng thay đổi

· Theo khoa học sông ngòi, một dòng sông chỉ ổn định khi tình trạng thủy học của nó cân bằng với tình trạng địa chất ở nơi mà nó chảy qua. Khi sự cân bằng nầy mất đi, dòng sông sẽ tự điều chỉnh để lập lại sự cân bằng qua hiện tượng sạt lở, bồi lắng.

· Sạt lở xảy ra khi bờ hoặc đáy sông mất cân bằng do dòng chảy trong sông đổi hướng hoặc gia tăng vận tốc. Khi vận tốc dòng chảy giảm đi, phù sa sẽ lắng xuống gây bồi lắng.

· Tình trạng bồi lắng thay đổi khiến cho sông Ba Lai, một nhánh của sông Tiền, đang cạn dần. Ðoạn sông Hậu từ Ða Phước đến thị trấn An Phú một phần bị bồi lắng nên khô cạn nặng, lòng sông chỉ còn rộng hơn 10 m.

· Cửa Ðịnh An đang bị cát bồi lắp với một mức độ khủng khiếp khiến cho độ sâu ở đây chỉ còn khoảng 3 mét.

Sông Hậu ở Châu Ðốc bị bồi lắng

6. Gia tăng nguy cơ sạt lở bờ sông và ven biển

· Gia tăng sạt lở đất: Vì gia tăng lưu lượng dòng chảy trên sông Hậu, sông Tiền và kinh rạch trong mùa lũ, nạn sạt lở bờ sông và bờ đê gia tăng.

Sạt lở bờ sông Tiền

Sạt lở bờ sông Hậu tại An Giang với chiều dài khoảng 100 m, ăn sâu vào đất liền khoảng 20 m.

· Sông Ba Lai dài 55 km. Dòng chảy của sông Ba Lai yếu, bị phù sa bồi đắp và cửa sông Ba Lai bị nghẽn ở đầu ra cửa biển.

· Cửa Ba Lai là cửa có chiều rộng nhỏ nhất trong 9 cửa, vì vậy có điều kiện xây đập ngăn mặn.

· Một công trình lớn ở Công Trình Ngọt Hóa Bến Tre là đập Ba Lai, với kinh phí 1.230 tỉ đồng (khoảng 92 triệu Mỹ kim). Hệ thống cống đập này đặt tại khu vực xã Thạnh Trị (huyện Bình Đại) và xã Tân Xuân (huyện Ba Tri), được khởi công ngày 27 tháng 1 năm 2000, đưa vào sử dụng ngày 30 tháng 4 năm 2002.

Đập Ba Lai dài 544 m, đỉnh đập cao 3.5m, đáy sông sâu 8m, mặt đập rộng 10m. Cống Ba Lai gồm 10 cửa, mỗi cửa kích thước 8m x 7.2m, chiều rộng thông nước (khẩu độ) 84m, chiều dài thân cống 16m.

Kể từ ngày hoạt động (2002) vì cửa sông Ba Lai bị cống bít kín, nước sông Ba Lai dồn vào sông Giao Hòa để chảy qua sông Mỹ Tho. Do đó, nước chảy rất xiết và làm cho hai bờ sông đều bị sạt lở. Sông Ba Lai đang dần dần trở thành dòng sông "chết".

Từ khi có cống đập Ba Lai, nước không thể luân lưu như trước nên bị ô nhiễm, tôm cá ngày càng ít đi, có nơi không còn.

Cống Ba Lai có lẽ cũng là nguyên nhân chính khiến cho cồn Bà Ðáng ở huyện Châu Thành đang chìm xuống sông Ba Lai.

Cống đập Ba Lai

· Việc lún sụt bờ kè dài 338 m ở thị trấn Tràm Chim, Tam Nông.

Bờ kè được xây dựng để bảo vệ Tân Châu, nhưng thị trấn nầy đang có nguy cơ chìm xuống sông Tiền.

· Gần đây hơn, bờ kè ở Cà Mau cũng bị chìm xuống sông vì sạt lở.

Sạt lở nghiêm trọng ở Cà Mau

Sạt lở ở Ðồng Tháp

Sạt lở sông Giao Hòa

7. Nhiễm mặn & Khan hiếm nước ngọt:

· Mất 40% đồng bằng Cửu Long nếu nước biển dâng một mét.

· Tổng số phù sa do sông Cửu Long mang trung bình hàng năm khoảng 150 triệu tấn, năm nào mưa lũ lớn lượng phù sa khoảng 240 triệu tấn.

· 80% phù sa là do lưu vực thượng nguồn cung cấp.

· Tùy theo ba yếu tố: lưu lượng của sông, thủy triều và gió mà nước ngọt của sông lấn ra ngoài biển trước khi hòa lẫn vào nước biển hay ở cửa sông hay nước mặn chảy ngược vào sông để xâm nhập vào nội địa. Nếu vận tốc yếu, thủy triều lên cao và gió chướng thổi vào, nước mặn xâm nhập sâu vào sông.

· Nguyên nhân tình trạng nhiễm mặn là khi lưu lượng nước đổ về ít vào cao điểm của mùa khô tháng 3 tháng 4 thì mực nước biển sẽ dâng và nước biển sẽ ăn sâu vào trong đất liền. Còn lưu lượng hàng năm đổ về nhiều thì nó sẽ đẩy lùi khả năng nhiễm mặn.

· Toàn thể diện tích bị nhiễm mặn ở đồng bằng Cửu Long trong mùa khô hạn bình thường biến thiên giữa 1.4 và 2.0 triệu ha. Năm nào khô hạn trầm trọng, như năm 1998, diện tích nhiễm mặn có thể lên tới 2.8 triệu ha.

· Khi độ mặn vượt quá 1%o là đã không thể sử dụng được cho sinh hoạt, nếu vượt quá 4%o, cây không sinh trưởng được và chết. Lúa Oryza sativa không thể canh tác khi nước có độ mặn quá 4 g/l.

· Sự xâm nhập của nước mặn: Nước sông bị nhiễm mặn gây chết hoa màu và cá. Khan hiếm nước ngọt là nỗi bận tâm lớn ở nhiều địa phương ven biển ĐBSCL và người dân vùng ĐBSCL trông chờ vào mạch nước ngầm bằng cách tự đào giếng. Khác với mạch nước ngầm ở đồng bằng sông Hồng hay vùng TP.HCM, mạch nước ngầm dạng túi khi đã được hút lên để sử dụng thì không tái tạo trở lại, vì vậy càng xài nhiều càng cạn kiệt.

· Nếu dẫn nước mặn vào ruộng, lúa sẽ bị lép hạt, chín sớm, năng suất, chất lượng hạt gạo giảm nhiều. Nhưng nếu không bơm nước vào thì lúa chết khát, năng suất cũng giảm 30 – 40%.

· Tại vùng duyên hải và bán đảo Cà Mau, nước mặn xâm nhập sâu vào nội địa vào lúc thủy triều cao. Vùng xâm nhập mặn chủ yếu tập trung ở những vùng giáp biển.

· Năm hạn hán 1993 và 1998, nước ngọt sông Cửu Long xuống rất thấp ở vùng Cà Mau, nên khoảng 1/3 diện tích Cà Mau bị nhiễm mặn 4 g/l muối, không canh tác được.

Những vùng nhiễm mặn nặng nhất thường là khu vực giáp ranh giữa vùng trồng lúa và nuôi tôm như vùng Cà Mau

· Trong mùa khô 2005 vừa qua, độ mặn tại các trạm quan trắc đã vượt mức kỷ lục với 15,5 g/lít trong sông Vàm Cỏ Ðông, 15,2 g/lít trong sông Vàm Cỏ Tây, và từ 10,8 đến 11,0 g/lít trong sông Tiền và sông Hậu. Ranh giới mặn, tức độ mặn 4,0 g/l, càng ngày càng tiến sâu vào đất liền, trong năm 2005, nó tiến vào đất liền từ 80 đến 120 km, và có nơi lên đến 140 km.

· Trong dung dịch đất thì độ mặn phải nhỏ hơn 1‰ mới an toàn cho lúa. Còn trên 10‰ thì cây lúa chết. Bây giờ người ta cũng tạo ra vài loại giống lúa chịu mặn, nhưng khả năng chịu mặn cũng chỉ đến 7-8‰ .

(Source: Đất nhiễm mặn- RFA)

· Hệ thống thủy lợi ÐBSCL sau 1975 do đoàn Quy hoạch Thủy lợi ÐBSCL (ÐQHCL) đảm nhiệm. Mục đích của đoàn là biến tất cả đất đai có thể trồng trọt còn lại ở ÐBSCL thành ruộng có thể trồng nhiều vụ một năm, nhằm đạt chỉ tiêu 20 triệu tấn lúa/năm trong kế hoạch ngũ niên 1975-1980.

ÐQHCL gồm một số chuyên viên thủy lợi của miền Bắc, được đưa vào miền Nam để khảo sát, nghiên cứu và thiết lập kế hoạch khai thác tiềm năng thủy lợi ở miền Nam. Họ đã không nghiên cứu những đặc tính khác biệt nhau giữa đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long, mà đã áp dụng phương pháp trị thủy của miền Bắc, vốn phát sinh từ Trung quốc. Phương pháp này là sự đào đắp, vì chỉ cần đào kinh để dẫn nước và đắp đê để chận nước. Ở Ðồng bằng sông Hồng, một hệ thống đê điều kiên cố được đắp dọc theo bờ sông để ngăn chận nước lũ và một hệ thống kinh đào để dẫn nước sông vào nơi thiếu nước ngọt cho thâm canh tăng vụ trong mùa khô. Dựa theo phương cách nầy, họ đắp đê ngăn lũ, xây đập hoặc cống ngăn mặn dọc theo duyên hải, dọc theo sông ở hạ lưu thường bị nước mặn xâm nhập, dọc theo hai bờ sông Cửu Long, nơi nước lụt tràn bờ.

Về phương diện thủy học, hệ thống thủy lợi ở ÐBSCL đã làm thay đổi cơ chế thủy học (flow regime) tự nhiên của ÐBSCL, mà hậu quả là thay đổi tình trạng lũ lụt ở ÐBSCL, gia tăng mức độ sạt lở và bồi lắng ở lòng lạch và cửa sông, và có khả năng ảnh hưởng đến việc xói mòn của bán đảo Cà Mau và giúp cho nước mặn xâm nhập vào đất liền xa hơn, lâu hơn và cao hơn.

Về phương diện môi trường, hệ thống thủy lợi ở ÐBSCL làm nhiều vùng ở hạ nguồn bị nhiễm nước phèn (acid water) nhiều hơn

Shrimp farmer Nguyen Van Boi walks the perimeter of his shrimp farm on the island of Phu Thanh.

Image Credit: Luc Forsyth and Gareth Bright, via drone.

Shrimp farmer Tan Van Vu stands in front one of his drained ponds.

Photo by Luc Forsyth.

A dry shrimp pond

Photo by Gareth Bright

The cracked surface of an island in the Mekong River in Northern Thailand’s Loei province, 160km downstream from China’s Xayaburi dam

Nguồn: Trung tâm Khí tượng thủy văn Kiên Giang - Đồ họa: Tấn Đạt

Một thửa đất (xã Biển Bạch, huyện Thới Bình, Cà Mau) trước đây là vườn dâu, nay bị nước mặn xâm nhập khiến dâu chết hàng loạt, đất xác xơ

Ảnh: Kiên Thành

· Theo bản tin Dân Trí ngày 18 tháng 2 năm 2016: Diện tích lúa đông xuân của tỉnh Bến Tre đang bị thiệt hại nặng nề do hạn hán, xâm nhập mặn gây ra. Hàng ngàn hecta đang chết dần, chết mòn nên nông dân quặn thắt lòng cắt lúa đem về cho bò ăn.

Lúa bị héo từ từ nên ông Lâm buộc phải cắt về làm thức ăn cho bò

Hầu hết diện tích lúa đều bị chết dần, chết mòn trên đồng khô hạn

Source:

http://dantri.com.vn/xa-hoi/lua-chet-vi-han-man-nong-dan-quan-long-cat-cho-bo-an-20160218161701325.htm

· Theo TS. Lê văn Bảnh - Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL - trong buổi phỏng vấn của chương trình "Chào buổi sáng 20/2/2016) cho biết thì nhà nước đang có giống lúa lai ST-20 và F1 HR182 chịu mặn 4 phần ngàn để chống lại việc lúa bị nhiễm mặn nhất trong vòng 100 năm tại ĐBSCL hiện nay đang hoành hành các tỉnh Kiên Giang, Trà Vinh, Bến Tre, Gò công và Sóc Trăng. Trong khi đó, theo tin tức nông nghiệp của VN thì độ mặn trên các đồng lúa tại Hậu Giang hiện nay vào tháng 2/2016 giao động từ 7.3 - 9 phần ngàn.

8. Mực nước sông quá thấp và tình trạng hạn hán

· Lào cần phát triển thuỷ điện, Thái Lan muốn chuyển nước Mekong xuống lưu vực sông Chao Phraya ở phía nam, Campuchia dự định tăng vụ và tăng diện tích tưới trong mùa khô. Những điều trên sẽ làm cho ĐBSCL gánh hậu quả nặng nề nhất do ở cuối nguồn là thiếu nước trong mùa khô.

Lại thêm tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng nên mặn thâm nhập sâu trên toàn vùng đồng bằng.

· Cuối năm 2003 và đầu năm 2004 là thời gian tuyệt vọng trên Biển Hồ. Cơn lũ mùa Hè thấp hơn. Thời điểm Tonlé Sap chảy ngược vào Biển Hồ đến trễ hơn và cũng chấm dứt sớm hơn. Thay vì 5 tháng con sông đổi dòng nay chỉ còn có 3 tháng. Mùa lũ thiếu ngập lũ và cá thì không đủ thời gian để tăng trưởng sinh ra thất thu cá.

· Vì nguồn lợi thủy sản ĐBSCL cạn kiệt, vùng ven biển Trà Vinh thuộc các huyện Cầu Ngang và Duyên Hải & huyện Gò Công Đông tỉnh Tiền Giang trong mấy năm gần đây rộ lên phong trào đi săn bắt các loại cua, nghêu, sò huyết sò con và cá kèo giống.

· Hàng năm, khi vừa hết Mùa Mưa, mực nước sông Mekong bắt đầu ổn định và con sông Tonlé Sap lại chảy xuôi dòng, cá từ Biển Hồ đổ vào các nhánh sông Mekong. Đây cũng là thời điểm của Ngày Hội Nước được tính theo tuần trăng vào khoảng tháng 11 diễn ra trước Hoàng Cung, khu mà người Pháp gọi là Quatre Bras /Chatomuk, nơi bốn nhánh sông Mekong hội tụ.

· Báo Phnom Penh Post 31/10/2015 Thủ tướng Hun Sen đã phải ký sắc lệnh huỷ bỏ ngày Lễ Hội Nước Bon Om Tuk dự trù tổ chức vào ngày 24 tới 26 tháng 11 "do mực nước sông quá thấp và tình trạng hạn hán”. Đây là lần thứ tư trong vòng 5 năm chính phủ Hun Sen đã phải huỷ bỏ Lễ Hội Nước truyền thống hàng năm của lễ hội đua thuyền trên sông Tonlé Sap.

Lễ Hội Nước Bon Oum Tuk trên sông Tonlé Sap trước Hoàng Cung [nguồn: internet]

· Bán lúa non vì hạn, mặn: Theo bản tin của báo Người Lao động ngày 19 tháng 2 năm 2016 thì vì sợ lúa mất trắng do hạn hán kéo dài, nguồn nước bị nhiễm mặn nghiêm trọng, nhiều nhà nông tỉnh Sóc Trăng đã phải bán cả lúa non để gỡ gạc một phần chi phị Ngoài ra, tại huyện U Minh Thượng (tỉnh Kiên Giang), lúa bắt đầu chết ở nhiều nơi do thiếu nước ngọt. Trong khi đó, tại tỉnh Hậu Giang, nước biển Tây lẫn biển Đông đang xâm nhập sâu vào nội đồng khiến hàng trăm ha lúa bị mất trắng. Trước tình hình này, không còn cách nào khác, những người không có điều kiện bơm nước ngọt phải bán vội ruộng lúa của mình.

Hàng trăm ha lúa mới sạ ở Sóc Trăng sắp bị mất trắng do hạn, mặn

Ảnh: THANH SANG

Sources:

http://nld.com.vn/kinh-te/ban-lua-non-vi-han-man-2016021922142704.htm

http://www.baomoi.com/Ban-lua-non-vi-han-man/c/18693256.epi

9. Thất thu vụ mùa

· Vấn đề đồng bằng Sông Cửu Long là vấn đề toàn cầu, vì ĐBSCL không phải là vựa lúa của riêng Việt Nam vì Việt Nam hiện xuất khẩu 1/5 - 1/4 lượng lúa gạo thế giới.

· Từ việc thất thu mùa màng, ngoài việc thiếu gạo xuất khẩu, nó sẽ đưa đến tình trạng gạo ngoại tràn qua VN

· Mới đây nước Nga loan báo cấm nhập khẩu gạo trong đó Thái Lan và Việt Nam. Cơ quan hữu trách Nga cho rằng gạo Việt Nam có nhiễm dư lượng thuốc diệt cỏ. Trên báo Tuổi trẻ ngày 14/12, ông Trương Thanh Phong chủ tịch hiệp hội lương thực Việt Nam phủ nhận cáo buộc vừa nói, ông thêm rằng gạo Việt Nam xuất khẩu đi hàng trăm nước, trong đó có thị trường khó tính là Nhật Bản.

Gạo Việt Nam vào được Nhật là vì đáp ứng đầy đủ 267 tiêu chuẩn về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Các nhà nhập khẩu Nga không mở tín dụng thư mà thường là mua hàng trả chậm từ 90 tới 120 ngày.

Tiền Giang: Hàng nghìn hộ dân cù lao gặp khó khăn do lúa chết trắng

Source: http://m.tinmoitruong.vn/doi-song/tien-giang--hang-nghin-ho-dan-cu-lao-gap-kho-khan-do-lua-chet-trang_43_46476_1.html

10. Hệ luỵ của việc đường sông bế tắc:

· Việc đi lại học hành, việc cấp cứu trị bệnh, việc tiếp cận với các cơ sở văn hoá và mưu sinh cũng đều gặp khó khăn. Chi phí vận tải hàng hoá tăng dẫn đến nông sản bị ép giá, nông sản hư hao.

1. Động đất:

· Hiểm họa địa chấn đã liên quan đến việc xây dựng đập thủy điện ở thượng nguồn Mekong ở Trung quốc. Nhìn lại danh sách những trận động đất ở Trung quốc sau đây ta sẽ nhận ra rằng sự xây dựng đập thủy điện đã làm xáo trộn địa hình, địa chất, nên đã gây chấn động mạnh:

· Động đất Thông Hải 1970 vào ngày 4 tháng 1 năm 1970 tại huyện Thông Hải, tỉnh Vân Nam, cường độ 7.7

· Động đất năm 2011 ở Vân Nam là một trận động đất có cường độ 5.4 độ Richter. Nó nối tiếp hơn 1.000 chấn động nhỏ khác ảnh hưởng đến các khu vực trong hai tháng trước đó.

· Một loạt trận động đất ở Vân Nam vào tháng 9 năm 2012 có cường độ 5.6

· Những con đập thủy điện do Trung quốc xây ở Vân Nam trên thượng nguồn sông Mekong đã là nguyên nhân giáng họa cho cư dân quanh vùng khi động đất vì Vân Nam là vùng đất của động đất. Sự trượt của các mảng kiến tạo đất bị xê dịch, giao động khi xây đập sẽ kéo theo sự vỡ đập và chuỗi đập liên tiếp sẽ vỡ theo.

· "Một số chuyên gia kỹ thuật Trung Quốc đang khảo cứu thủy văn tại Lào, biết họ có ý muốn tạo một hành lang thủy lộ ở từ Vân Nam xuống Lào và tiếp tục kéo dài qua thác Khone của tỉnh Champasak của Lào đến Cambodia nhằm tạo điều kiện cho các con tàu có tải trọng khoảng 150 tấn đi lại dễ dàng..". Điều trên làm chúng ta sẽ hiểu ra được rằng chuyện xây đập chỉ thuần túy nhìn vào cái lợi trước mắt mà gạt bỏ đi hậu quả xây đập gây động đất.

· Theo tài liệu của nhà văn Ngô Thế Vinh:

“Theo USGS (Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ), vùng Tây-Nam Trung Quốc bao gồm tỉnh Vân Nam, có nhiều “hoạt động địa chấn (seismically active)”. Các trận động đất liên tiếp tàn phá Trung Quốc trong thế kỷ trước và đầu thế kỷ 21 thường có “tâm địa chấn (epicenter)” nằm trong khu vực này.

Cũng theo Tân Hoa Xã (Xinhua), do Vân Nam là vùng động đất nên chỉ trong vòng 50 năm qua đã có tới 11 trận động đất lớn hơn 6 độ Ritchter. Có thể điểm qua các trận động đất ở Vân Nam trong thập niên đầu của thế kỷ 21 này:

· Vào năm 1990, một trận động đất M6 đã xảy ra gần nơi xây đập Tiểu Loan (Xiaowan) trên dòng sôngMekong.

· Ngày 15/01/2000, hai trận động đất 5.9 và 6.5 ở Vân Nam

· Ngày 21/07/2003, động đất 6.0 ở Vân Nam

· Ngày 31/08/2008, động đất 6.1, ở hai tỉnh Vân Nam và Tứ Xuyên với hậu chấn, tâm địa chấn rất gần với vùng động đất 7.9 xảy ra trước đó 3 tháng (12/05/2008)

· Ngày 09/07/2009, động đất 5.7 ở Vân Nam với 8 hậu chấn”

· Theo giáo sư Shunzo Okamoto thuộc đại học Tokyo thì sức nước hãm ép của hồ chứa có thể gây động đất.

· Giáo sư Seiji Otake, nguyên Giám đốc nghiên cứu về động đất của Trung Tâm Quốc Gia Phòng Tránh Thiên Tai Nhật Bản đã đưa ra nhận định “có tới 90 phần trăm xác suất là các hoạt động địa chấn gia tăng ở vùng có những con đập cao hơn 100 mét”.

CHƯƠNG 11: HỘI NGHỊ VỀ DÒNG SÔNG MEKONG

· Cho đến nay Liên Hợp Quốc vẫn chưa ban hành Luật về sông quốc tế. Sự hợp tác giữa các quốc gia ven sông nói chung trên thế giới vẫn chỉ dựa vào thiện chí của mỗi bên chứ chưa có văn bản pháp lý nào qui định.

· Ở một số sông quốc tế, như sông Danube có dòng chính chảy qua 10 nước (Đức, Áo, Slovakia, Hungary, Croatia, Serbia, Romania, Bulgaria, Moldova và Ukraina) và lưu vực còn có những phần thuộc 9 nước khác nữa (Italia, Ba Lan, Thụy Sĩ, Séc, Slovenia, Bosnia & Herzegovina, Macedonia và Albania) ở Trung và Nam Âu, đã có cơ quan điều phối lợi ích trong toàn lưu vực. Sông Mekong chưa đạt được điều đó.

· Từ những năm 70 có Uỷ hội sông Mekong (MRC) do LHQ tổ chức. Đến năm 1995, bốn nước hạ du là Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam ký Hiệp định tại Chiang Rai (Thái Lan) với mục đích hợp tác trao đổi thông tin và phối hợp duy trì dòng chảy, môi trường sông Mekong.

· Trung quốc không tham gia vì không muốn có sự ràng buộc nào đó mà theo họ thì sông chỉ thuộc chủ quyền quốc gia mà không có khái niệm sông quốc tế.

· Miến Điện cũng không tham gia vào MRC.

· Năm 1957, với sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, Ủy hội sông Mekong (MRC) được thành lập bao gồm bốn nước Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam (do chính quyền Sài Gòn đại diện) và một văn phòng thường trực đặt tại Bangkok, với kế hoạch phát triển toàn diện vùng hạ lưu sông Mê Kông nhằm cải thiện cuộc sống cho toàn thể cư dân sống trong lưu vực. Trong những bước ban đầu, Ủy ban sông Mekong đã được sự hướng dẫn và hỗ trợ của Ủy ban Kinh tế châu Á và Viễn Đông (ECAFE) và Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP).

· Năm 1994, Văn phòng Thường trực của Ủy ban Quốc tế Mekong (Mekong Secretariat) phổ biến một nghiên cứu [7] đề nghị 12 đập thấp, với chiều cao từ 20 đến 50 m so với đáy sông, từ Pak Beng, Oudomxay ở Lào cho đến Tonle Sap ở Cambodia. Trong số nầy, có 8 đập nằm hoàn toàn trong lãnh thổ Lào (Pak Beng, Luang Prabang, Xayaburi, Pak Lay, Sanakham, Latsua, Don Sahong, và Thakho), 2 đập nằm hoàn toàn trong lãnh thổ Cambodia (Stungtreng và Sambor) và 2 nằm trên biên giới Lào-Thái Lan (Pak Chom và Ban Koum).

Các đập thủy điện nầy là đập dòng chảy (run-of-river), nghĩa là nó không trữ nước mà chỉ trực tiếp sử dụng lưu lượng tự nhiên chảy qua đập. Tuy nhiên, trong mùa khô, nước có thể bị đập giữ lại đến 3 tuần trong năm trung bình và 1 tháng trong năm khô hạn. Các đập nầy có công suất tổng cộng là 13.427 MW với sản lượng điện trung bình hàng năm là 64.229 GWh

· Ngày 5-4-1995, bốn nước hội viên gốc của Ủy ban sông Mê Kông đã họp tại Chiang Rai, Bắc Thái Lan cùng ký kết một “Hiệp ước hợp tác phát triển bền vững lưu vực sông Mê Kông” - nay đổi thành Ủy ban sông Mê Kông (MRC), không còn lệ thuộc vào ECAFE và UNDP nữa.

· Hiệp Định Mekong 1995

Năm 1995, Hiệp định hợp tác phát triển bền vững lưu vực sông Mekong được ký kết, Ủy hội sông Mekong (Mekong River Commission – MRC) được thành lập. MRC đã làm được nhiều việc, tiến hành nhiều khảo sát, nghiên cứu dòng chảy, xã hội, môi trường, dự thảo qui hoạch sử dụng nước, giảm nhẹ lũ,…và ban hành một số thỏa thuận về đảm bảo dòng chảy cùng với những qui định thủ tục tham khảo lẫn nhau khi tiến hành các dự án phát triển. Tuy nhiên, những thảo luận kéo dài về phát triển thủy điện và gìn giữ môi trường, duy trì dòng chảy xuống hạ du ngày càng trở nên khó khăn. Trung Quốc và Myanmar không tham gia MRC.

Lào là quốc gia thượng nguồn trong bốn nước Lào, Thái, Cam Bốt và Việt Nam đã ký Hiệp Định sông Mekong năm 1995. Theo đó, các thành viên đồng ý tuân theo thủ tục Thông báo trước, Tham vấn trước và Thỏa hiệp (PNPCA).

Theo Chương II của HĐ Mekong 1995, PNPCA được giải thích như sau:

“Tham vấn trước không phải là quyền phủ quyết sử dụng nước hoặc là quyền đơn phương sử dụng nước của bất kỳ quốc gia ven sông nào mà không xét đến quyền của các quốc gia ven sông khác.”

Prior consultation is neither a right to veto the use nor unilateral right to use water by any riparian without taking into account other riparians' rights.

Theo tiến trình của thủ tục PNPCA (Procedure for Notification, Prior Consultation and Agreement) đã được chính thức công bố và bốn nước ký kết vào năm 2003, quy định còn rõ ràng hơn vì nhấn mạnh là mọi dự án sử dụng nước phải có thỏa hiệp:

Tham vấn trước: Thông báo đúng lúc cùng các dữ kiện và tài liệu thông tin cho Ủy Ban Liên hợp theo quy định của các Thể lệ Sử dụng và Chuyển Nước của Chương 6, là cho các nước thành viên lưu vực thỏa luận và đánh giá tác động của dự án sử dụng nước và các hậu quả khác, làm cơ sở để tiến đến một thỏa hiệp. Tham vấn trước không phải là quyền phủ quyết sử dụng nước hoặc là quyền đơn phương sử dụng nước của bất kỳ quốc gia ven sông nào mà không xét đến quyền của các quốc gia ven sông khác

Prior consultation: Timely notification plus additional data and information to the Joint Committee as provided in the Rules for Water Utilization and Inter-Basin Diversion under Article 26, that would allow the other member riparians to discuss and evaluate the impact of the proposed use upon their uses of water and any other affects, which is the basis for arriving at an agreement. Prior consultation is neither a right to veto the use nor unilateral right to use water by any riparian without taking into account other riparians' rights.

Từ căn bản đó, HĐ 1995 không cho Cam Bốt hay Việt Nam quyền phủ quyết dự án trên Mekong của Lào nhưng HĐ 1995 cũng không cho Lào đơn phương tiến hành dự án nào của họ. Lào có nghĩa vụ phải tham vấn với các thành viên khác và đạt thỏa hiệp với nhau về các dự án của họ dựa theo thủ tục PCPCA của HĐ 1995.

· Công ước Quốc tế 1997 (Convention on the Law of the Non-navigational Uses of International Watercourses 1977)

Lào là quốc gia chủ trương và tán thành Công Ước 1977, nhưng Lào lại vi phạm Điều 5: “Sử dụng công bình và hợp lý và hợp tác tham gia” và Điều 7: “Nghĩa vụ không gây thiệt hại đáng kể cho nước khác” như nguyên văn trích dẫn sau đây:

Chương 5

Sử dụng và tham gia hợp tác công bình và hợp lý

1. Các quốc gia trong lưu vực phải sử dụng nguồn nước trong lãnh thổ của mình một cách công bình và hợp lý.

2. Các quốc gia trong lưu vực phải tham gia hợp tác trong việc sử dụng, phát triển và bảo vệ nguồn nước một cách công bình và hợp lý.

Chương 7

Nghĩa vụ không gây thiệt hại đáng kể

1. Các quốc gia lưu vực, khi sử dụng nguồn nước trong lãnh thổ của mình, phải dùng mọi biện pháp thích ứng để tránh gây thiệt hại đáng kể cho những quốc gia lưu vực khác.

2. Trong trường hợp thiệt hại đáng kể xảy ra cho một quốc gia khác, và không có thỏa hiệp trước, quốc gia gây ra thiệt hại phải dùng mọi biện pháp, dựa theo các điều khoản trong Chương 5 và 6, tham vấn với quốc gia bị ảnh hưởng, để ngăn ngừa hay giảm thiểu các thiệt hại ấy, và thảo luận về vấn đề bồi thường thiệt hại.

Article 5

Equitable and reasonable utilization and participation

1. Watercourse States shall in their respective territories utilize an international watercourse in an equitable and reasonable manner.

2. Watercourse States shall participate in the use, development and protection of an international watercourse in an equitable and reasonable manner.

Article 7

Obligation not to cause significant harm

1. Watercourse States shall, in utilizing an international watercourse in their territories, take all appropriate measures to prevent the causing of significant harm to other watercourse States.

2. Where significant harm nevertheless is caused to another watercourse State, the States whose use causes such harm shall, in the absence of agreement to such use, take all appropriate measures, having due regard for the provisions of articles 5 and 6, in consultation with the affected State, to eliminate or mitigate such harm and, where appropriate, to discuss the question of compensation.

· Tháng 7, 2005: Mười năm trước, TT Hun Sen, trước khi sang dự Hội Nghị Thượng Đỉnh Côn Minh, đã tỏ ra thỏa mãn với tình hình khai thác con sông Mekong như hiện nay. Ông công khai lên tiếng ủng hộ Bắc Kinh, đối với kế hoạch khai thác sông Mekong [Hunsen backed China's often-criticized development plans for the Mekong River, Phnom Penh, Jun 29, 2005, AFP]

· Vào tháng 05/2009, Chương Trình Môi Sinh Liên Hiệp Quốc đã phải lên tiếng cảnh báo rằng “chuỗi đập Vân Nam” là “mối đe dọa duy nhất – lớn nhất / the single greatest threat” đối với tương lai và sự phồn vinh của con sông Mekong

· Ủy Hội sông Mekong (MRC) thành lập năm 1957. Giám đốc điều hành hiện thời là Jeremy Bird. Trụ sở đặt tại thủ đô Lào là Vientiane, là một cơ quan liên chính phủ nhằm phối hợp việc quản lý và kế hoạch phát triển tài nguyên về nước của sông Mekong. Ở tại mỗi quốc gia có một Ủy Ban sông Mekong.

“Về lịch sử hình thành Ủy Hội Sông Mekong: Năm 1957, Ủy Ban Sông Mekong / Mekong River Committee được Liên Hiệp Quốc thành lập bao gồm 4 nước Thái, Lào, Cam Bốt và Việt Nam với trụ sở đặt tại Bangkok để có kế hoạch khai thác con sông Mekong không phải chỉ có tiềm năng thủy điện mà còn cả về phát triển thủy lợi, canh nông, ngư nghiệp và giao thông. Nhưng do Chiến Tranh Việt Nam lan rộng mọi nên kế hoạch khai thác sông Mekong phải đình hoãn. Đến tháng 4 năm 1995, bốn nước lại nhóm họp để thành lập Ủy Hội Sông Mekong / Mekong River Commission với trụ sở đặt tại Nam Vang nhưng với điều thay đổi rất cơ bản là không nước hội viên nào có quyền phủ quyết / veto power)”

(Theo tác giả Ngô Thế Vinh)
Hội Nghị thượng đỉnh của Ủy Hội sông Mekong cấp Thủ tướng lần đầu tiên của Ủy Hội sông Mekong (MRC) khai mạc ngày 5-4-2010 tại thành phố ven biển Hua Hin, Thái Lan. Hội nghị 2 ngày tại hội trường khách sạn Hyatt, thủ tướng 4 nước hạ nguồn sông Mekong cũng là thành viên của MRC và đại diện của Trung công và đại diện của Miến Điện là 2 quan sát viên vì 2 nước nầy không chịu gia nhập Ủy Hội Mekong.

Ông Ian Campbell, viên chức cao cấp tại văn phòng của MRC ở Vientiane (Lào) xác định rằng "Các đập của Trung công là thủ phạm gây ra hầu hết mọi thứ".
Thủ tướng Thái Lan, ông Abhisit Vejjajiva cho rằng những con đập ngăn sông sẽ làm cho sông mẹ (Mekong) đang bị đe dọa trầm trọng và có thể sẽ không còn tồn tại nữa.
Thủ tướng Việt Nam đề nghị TC hãy gia nhập vào Ủy Hội Mekong và cần phải thành lập một cơ chế pháp lý để quản lý việc xử dụng tài nguyên của nước sông Mekong.
Đại diện TC, thứ trưởng ngoại giao, ông Tống Đào, phủ nhận tất cả các cáo buộc, cho rằng hạn hán là do thời tiết

· Năm 1992, Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) lại khởi xướng chương trình hợp tác sông Mekong, giữa các nưóc liên hệ (GMS), thúc đẩy sự đầu tư khai thác của các nước trong vùng, qua các dự án đầu tư do ADB chi phối.

· Năm 1993, Nhật Bản đề xướng diễn đàn phát triển toàn diện Ðông Dương (F&DI), chú trọng vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng trong vùng có sông Mekong chảy qua. Tiếp theo Nhật lại đưa thêm dự án AEM-MITI nhằm giúp Miến Ðiện, Lào, Kampuchia chuyển đổi sang cơ chế thị trường. Cũng năm 1993, Thái Lan lại đề xướng chương trình hợp tác sông Mekong, nhằm phát triển khu vực sông chảy qua các nước Tàu, Miến Ðiện, Thái Lan và Lào.

· Tháng 12-1995, Tân Gia Ba và Mã Lai lại đề xướng dự án hợp tác phat triển sông Mekong của các nước thành viên Asean có sông Mekong chảy qua, ưu tiên là đặt hệ thống đường sắt..

· Ngày 15-10-2010, Ủy Hội Sông Mekong (Mekong River Commission-MRC) đưa ra lời kêu gọi các quốc gia hạ nguồn sông Mekong là Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam hãy đình hoãn các dự án xây đập thủy điện lại trong thời gian 10 năm, lý do là các nghiên cứu cho thấy việc đắp đập ngăn sông sẽ tạo ra nhiều nguy cơ đối với hệ sinh thái, gây bất ổn về an toàn lương thực

· Cách đây 10 năm (11/ 2000) Ủy Hội Đập Thế Giới (WCD / World Commission on Dams), đã cho ấn hành một nghiên cứu rộng rãi trên toàn cầu về ảnh hưởng các con đập lớn và phát triển.

Mười năm sau 2010, Water Alternatives, là một nhóm độc lập gồm các nhà nghiên cứu, các chủ bút (independent academic online journal), đã cùng duyệt xét lại bản khảo sát của WCD, xem các con đập lớn hiện nay ảnh hưởng ra sao trên sinh cảnh môi trường, kinh tế xã hội và đời sống cư dân ven sông – khảo sát này không phải chỉ có thu hẹp trên những nạn nhân trực tiếp trên vùng xây đập bị cưỡng bách tái định cư mà bao gồm cả các cộng đồng dân cư phía hạ nguồn, tại 70 quốc gia nơi 120 con sông trên thế giới.

Theo Brian Richner, người chủ trì cuộc nghiên cứu và cũng là Giám đốc Chương Trình Bảo Tồn Thiên Nhiên ( Nature Conservancy) thì có gần nửa tỉ người (472 triệu) trong số này 85% là cư dân Á Châu sống dưới nguồn phải chịu hậu quả tiêu cực thật đáng ngại từ những con đập lớn do hủy hoại môi trường, phá rừng, làm mất nguồn cá, mất đồng cỏ nuôi gia súc… Điển hình là vùng hạ lưu sông Mekong, nếu không kể đám thị dân, thì đã có hơn 40 triệu người chủ yếu là nông và ngư dân, sống bằng nguồn tài nguyên của con sông với nguồn lúa gạo, nguồn cá mà cá từ sông Mekong là nguồn protein chính của họ.

· Ngày 17 tháng 11 năm 2010, tại thủ đô Nam Vang bên bờ con sông Tonle Sap, một lần nữa Thủ tướng Hun Sen, sau Hội Nghị Thượng Đỉnh ACMECS [Ayeyawady-Chao Praya-Mekong Economic Cooperation Strategy] gồm 5 nước Cam Bốt, Miến Điện, Lào, Thái Lan và Việt Nam

· Ngày 4/6/2012, tại Cần Thơ, Trường Đại học Cần Thơ phối hợp với Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tại Việt Nam, và Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) tại Việt Nam tổ chức hội thảo về thích ứng với biến đổi khí hậu và vấn đề di cư ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Các nghiên cứu gần đây đã cho thấy rằng nếu mực nước biển dâng lên thêm 1 mét thì có đến 1/3 diện tích Đồng bằng sông Cửu Long và 1/4 diện thích Thành phố Hồ Chí Minh bị ngập sâu trong nước.

Do tác động của biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, cộng với sự phát triển kinh tế nhanh chóng, việc di cư một chiều từ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đến các đô thị thương mại và công nghiệp trong cả nước diễn ra ngày một tăng.

· At the MRC's Council meeting in January 2013, Cambodia, Vietnam, and the MRC’s donor governments all continued to raise concerns about the project. Construction on the project is proceeding rapidly and much of the river has already been blocked off.

· Công Ước Liên Hiệp Quốc 2013 về Nguồn Nước (UN Watercourses Convention)

Nếu Việt Nam kiện Lào theo luật quốc tế, và tòa án áp dụng Công ước 2013 vào trường hợp Mekong, Lào sẽ vi phạm Chương 2 của Công ước này:

Chương 2

ĐIỀU KHOẢN TỔNG QUÁT

Các thành viên phải dùng mọi biện pháp thích hợp để ngăn ngừa, kiểm soát và giảm thiểu các tác động xuyên biên giới.

Các thành viên phải dùng mọi biện pháp thích hợp để:

(a) ngăn ngừa kiểm soát và giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước khi chảy qua biên giới nếu gây ra hay có khả năng gây ra tác động xuyên biên giới.

(b) nắm chắc nước được sử dụng với mục đích quản lý môi sinh đúng cách, và nguồn nước hợp lý, bảo toàn tài nguyên nước và bảo vệ môi trường;

(c) nắm chắc nước được sử dụng một cách hợp lý và công bằng, đặc biệt để ý đến tích cách xuyên biên giới, trong những hoạt động gây ra hay có khả năng gây ra tác động xuyên biên giới;

(d) nắm chắc có bảo toàn và phục hồi môi sinh khi cần thiết.

Article 2

GENERAL PROVISIONS

1. The Parties shall take all appropriate measures to prevent, control and reduce any transboundary impact.

2. The Parties shall, in particular, take all appropriate measures:

(a) To prevent, control and reduce pollution of waters causing or likely to cause transboundary impact;

(b) To ensure that transboundary waters are used with the aim of ecologically sound and rational water management, conservation of water resources and environmental protection;

(c) To ensure that transboundary waters are used in a reasonable and equitable way, taking into particular account their transboundary character, in the case of activities which cause or are likely to cause transboundary impact;

(d) To ensure conservation and, where necessary, restoration of ecosystems.

· Nghiên cứu Châu Thổ Mekong (MDS) là một dự án có trị giá 4,3 triệu USD được ký kết giữa UBSMCVN và DHI tại Hà Nội, Việt Nam ngày 4 tháng 6 năm 2013. Dự án kéo dài 30 tháng nhằm mục đích thu thập dữ kiện và tìm hiểu những ảnh hưởng môi trường, xã hội, và kinh tế, nếu có, của 11 đập thủy điện - được dự trù xây trên dòng chính ở hạ lưu sông Mekong ở Lào và Cambodia.

· Ngày 24/6/2004, 12 tổ chức và 30 khoa học gia và giáo sư đại học về các lãnh vực môi sinh trên thế giới cùng ký chung một lá thư gởi Thủ tướng Ôn Gia Bảo yêu cầu các công ty của Trung Cộng ngưng phá rừng lấy gỗ thuộc phạm vi lãnh thổ Miến Điện, nơi giáp biên giới với Hoa Lục.

· Theo bản tin của AFP từ Bangkok vào ngày 16/11/2004 với chủ đề “ASIA’S MEKONG RIVER UNDER THREAT FROM CHINA: EXPERTS”: Phát ngôn viên của Tổ chức bảo vệ sinh thái TERRY, qui tụ trên 200 chuyên viên Quốc tế về môi trường họp tại Bangkok ngày 15/11/2004 đã lên tiếng báo động về một hiểm họa do Bắc Kinh gây ra qua việc xây 8 đập thủy điện ở thượng nguồn, cũng như việc đặt mìn phá các ghềnh đá trên sông Mekong cho tàu bè di chuyển đã hủy hoại nguồn cá trên sông và làm ô nhiễm môi trường chứ không phải do thời tiết gây ra.

Phía Tổ chức Phát triển LHQ/ UNDP trong bản báo cáo: “MEKONG RIVER DEVELOPMENT MAY TRIGGER CONFLICT” có đưa ra nhận định như sau: “Các quốc gia hạ nguồn như Việt Nam bị ảnh hưởng trực tiếp mỗi khi có sự tăng giảm mực nước. Mùa khô sẽ làm cho nước mặn tràn vào và như thế sẽ gây hư hại cho mùa màng canh tác dọc theo hai bên bờ sông”.

· Bản tường trình tháng 5/2009 của Chương trình LHQ về Môi trường (Programme des Nations Unies pour l’environment) và Học viện Kỹ thuật Á Châu (Institut Asiatique de Technologie) đã nhận định Trung Cộng xây đập làm hư hại dòng sông Mekong

· Ngày 23/7/2009, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Hillary Clinton đã tham dự cuộc họp lần thứ nhất với các Bộ Trưởng Ngoại Giao 4 nước hạ nguồn sông Mekong gồm: Thái Lan, Lào, Campuchia và VN được tổ chức bên lề Hội nghị Bộ trưởng Ngoại Giao ASEAN và các hội nghị liên quan tại Phukhet.

Theo cuộc họp thì bốn nước vùng hạ lưu Mekong hoan nghênh sáng kiến kết nghĩa giữa ỦY HỘI MEKONG & ỦY HỘI MISSISSIPPI (Mỹ). Ngoại trưởng Lào Thongloun Sisoulith mong muốn cuộc họp sẽ phát triển thành cơ chế hợp tác giữa hai con sông lớn của thế giới: Mekong ở Đông Nam Á và Mississippi ở Mỹ.

· Tháng 7/2009, tại Hội Nghị ASEAN ở Phukhet, bà Ngoại trưởng Clinton đã loan báo ý định của Mỹ là củng cố trở lại vai trò của mình trong khu vực. Trung tâm của chiến lược nầy là do sáng kiến của Lower Mekong Initiative đã được ký kết giữa Hoa Kỳ và 4 nước hạ nguồn sông Mekong gồm VN, Lào, Campuchia và Thái Lan. Tài liệu trên trang Web của Bộ Ngoại Giao ngày 6/1/2010 đã xác định 4 lãnh vực hợp tác chủ yếu giữa Mỹ và 4 nước hạ nguồn sông Mekong: môi trường, y tế, giáo dục và hạ tầng cơ sở nhằm nghiên cứu phương cách phát triển vùng lưu vực nầy được bền vững. Đồng thời thắt chặt quan hệ với Ủy ban sông Mekong (MRC) để hạn chế ảnh hưởng càng lúc càng tăng của Bắc Kinh trong khu vực.

Theo giáo sư Catherin Dalpino, chuyên gia về Đông Nam Á – nguyên phó Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ, thì với hành động tích cực dấn thân vào vùng hạ nguồn sông Mekong bên cạnh 4 nước hạ nguồn, có thể giúp tình hình trong vùng cân bằng trở lại.

· Tổ chức Sông Ngòi Quốc tế (International Rivers) có trụ sở tại Hoa Kỳ ra thông cáo phát đi ngày 18/6/2014, xác nhận công trình xây dựng gây tranh cãi – đập Don Sahong ở miền Nam Lào đang tiếp tục, bất chấp sự phản đối từ chính phủ các nước láng giềng và các yêu cầu tham vấn. Bà Pianporn Deetes (Điều phối viên tại Thái Lan của Internation Rivers) cho biết: “Việt Nam, Campuchia và Thái Lan đã tuyên bố rõ ràng rằng: Dự án xây đập Don Sahong phải trải qua sự kiểm định tư vấn theo yêu cầu của Hiệp định Mekong năm 1995, trước khi thực hiện. Yêu cầu đó đã được nhắc lại trong một cuộc họp đặc biệt của Ủy Ban sông Mekong (MRC) hồi tháng 1/2014. Đồng thời người dân Thái Lan cũng phản đối xây dựng đập Xayaburi bằng biểu ngữ “STOP THE XAYABURI DAM”.

· Ngày 2/2/2015, Bộ Ngoại Giao Mỹ ra thông báo, khẳng định việc bảo vệ dòng sông Mekong có ý nghiã quyết định đối với tăng trưởng kinh tế, phát triển bền vững khu vực nầy. Cố vấn Tom Shannon và cố vấn cao cấp Đại sứ David Thorne của Bộ Ngoại giao Mỹ đã dẫn đầu một phái đoàn tham dự Cuộc họp Đặc biệt của Nhóm Hạ nguồn Mekong và Những người bạn FLM tại Pakse (Lào).

Phát biểu tại cuộc họp, phái đoàn Mỹ đã công bố một sáng kiến mới, trong đó có sáng kiến “Năng lượng Mekong Bền Vững” (SMEI) của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID)

· Vào ngày 21 tháng 10, 2015 vừa qua, tại Diễn đàn về Nước, Lương thực và Năng lượng Vùng Mekong năm 2015 (2015 Greater Mekong Forum on Water, Food and Energy (GMF 2015) ở Phnom Penh, Cambodia, Ủy ban sông Mê Công Việt Nam (UBSMCVN) (Vietnam National Mekong Committee (VNMC) cùng với Viện Thủy lực Đan mạch (Danish Hydraulic Institute (DHI), Kỹ sư cố vấn của UBSMCVN, trình bày kết quả sơ khởi về ảnh hưởng của 11 đập thủy điện được dự trù xây trên dòng chính ở hạ lưu sông Mekong đối với Đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam (ĐBSCL), còn được gọi là Nghiên cứu Châu thổ Mekong (Mekong Delta Study (MDS). Kết quả nghiên cứu sơ khởi nầy đã bị cáo buộc là “...nguy hiểm… thiếu trách nhiệm”; “...làm người đọc cảm nhận dường như những tác động của 11 đập thủy điện đang và dự kiến xây dựng trên dòng chính Mêkông được làm cho bớt nghiêm trọng, không đáng kể”; và “...cần xem xét lại”

· Ngày 10/11/2015, Trung Tâm Con người và Thiên nhiên tổ chức hội thảo "Thủy điện Mê Công tại TP. Long Xuyên (An Giang).

· “…Mới đây Ủy ban sông Mekong Việt Nam đưa ra kết luận rằng 11 con đập trên con sông Mekong có tác hại không đáng kể đối với hạ nguồn. Điều này bị GS-TSKH Nguyễn Ngọc Trân phản bác là một kết luận thiếu trách nhiệm và có thể đưa tới những quyết định phương hại đến đời sống của hơn 18 triệu người dân sinh sống tại khu vực hạ nguồn con sông. GS-TSKH Nguyễn Ngọc Trân nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban khoa học kỹ thuật nhà nước, nguyên Chủ nhiệm Chương trình nhà nước điều tra cơ bản tổng hợp đồng bằng sông Cửu Long và cũng là đại biểu quốc hội 3 khóa liền trong vai trò Phú chủ nhiệm Ủy ban đối ngoại của Quốc hội”.

Source: "Kết luận nguy hiểm của UB Sông Mekong Việt Nam" - Bản tin tháng 11/2015

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/danger-conclu-fr-vnmc-11052015121144.html

· Chainarong Sretthachau, giám đốc Mạng Lưới Sông Đông Nam Á cho rằng “Trung Quốc đã có quyền lực để kiểm soát dòng sông Mekong.”

Phó chủ tịch Ngân hàng Thế giới khẳng định Ngân hàng Thế giới sẽ nỗ lực hết mình, cùng với các quốc gia, các tổ chức quốc tế khác trong ứng phó với biến đổi khí hậu và cam kết sẽ tăng khoản tài chính 29 tỷ USDhàng năm hỗ trợ các nước thành viên ứng phó với các tác động của biến đổi khí hậu.

Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte đề nghị Việt Nam với vai trò là quốc gia đi đầu trong khu vực về ứng phó biến đổi khí hậu, tăng cường hành động mạnh mẽ hơn nữa, đồng thời khẳng định Hà Lan sẵn sàng làm tất cả để hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực này.

Kết thúc phiên Đối thoại, các bên đã ra Tuyên bố chung giữa Việt Nam, Hà Lan và Ngân hàng Thế giới về việc ủng hộ và kêu gọi cộng đồng quốc tế chung tay hỗ trợ Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu tại Đồng bằng sông Cửu Long.

· 2016 International Day of Action for Rivers - Feb 12, 2016

When is the last time you did something for rivers? On March 14, thousands of people around the world will stand for rivers. Join us!

· Three Gorges Dam: Resettlement + Construction - Part I - Dec 7, 2007

This footage, taken in 2002, shows towns and cities that were at the time slated for demolition and are now flooded by the Three Gorges Dam. There is footage of actual demolition of some towns, and of construction on the dam itself.

Three Gorges Dam: Resettlement + Construction - Part II

· International Day of Action for Rivers

Join us to celebrate International Day of Action for Rivers and Against Dams

March 14, 2016 will mark the 19th Annual Day of Action for Rivers!

Every year on March 14, hundreds of communities around the world hold events to celebrate their rivers and educate the world about the importance of healthy, vibrant rivers. By gathering our voices together, we send a powerful message: This world is full of people who are working to revive and protect their rivers from pollution and corporate control. By sharing our stories as one community, we gain visibility, power and hope.
Add Your Voice, Hold an Event
If you're holding an event, please take a brief moment to add your event to the interactive Day of Action map using our online event form.
Some examples of past events can be found here.
Let the Rivers Sing
This year, in honor of the art that rivers have inspired across cultures, we would love to hear your river songs. To participate in this year's Let the River Sing project:
1) Record yourself, your group, or your community performing a song, poem, or piece of music that's about rivers or flowing water. Local, traditional folk songs are encouraged!
2) Upload your video to YouTube or another online video site. Our hashtag #RiversUniteUs collects all our posts about Day of Action for Rivers.
3) Send your video link to dayofaction@internationalrivers.org. We will share videos on our website and social media pages.
As always, we'd also love to see photos from your event. Submit your photos to dayofaction@internationalrivers.org.

· International Day of Action for Rivers 2016

March 14, 2016 will mark the 19th Annual Day of Action for Rivers!

19th Annual International Day of Action for Rivers

Dear friends,

Just a reminder that we are nearly a month away from the 19th Annual International Day of Action for Rivers! Please encourage your community to show support for healthy rivers and the communities that depend on them. Together, we can ensure that March 14 is a successful day of hope and celebration for vibrant, dynamic rivers.

If you’ve planned an event, don’t forget to register it! We’ve already heard from groups in South Africa, Colombia, and Indonesia and we’re expecting many more to come.

This year we are also launching our new project “Let the Rivers Sing” to celebrate river-inspired art from across the world. Send us videos and recordings of your community or group performing original river and water songs. All forms of music, poetry, and performance are welcome.

Need more inspiration? Check out last year’s events from our Day of Action homepage. You can also like & follow the International Day of Action for Rivers Facebook Page to stay updated and exchange stories from across the globe.

I look forward to hearing your plans for March 14!

P.S. Don’t forget to send me your event photos to add to this year’s Flickr album. Take a look last year’s photos for ideas.

Sincerely/ Sinceramente,

Margaret Daly
2016 Day of Action for Rivers Coordinator

Coordinadora del Día Internacional de Acción por los Ríos 2016

CHƯƠNG 12: PHỤ LỤC HÌNH ẢNH /BẢN ĐỒ