17/7/2017

Bài mới số 1, mọi gia đình Việt Nam cần biết rỏ :  

Mức Đối Kháng của Thuốc kháng - trụ sinh : Antibiotic Resistance

GS Tôn Thất Trình

 

* Sinh cư ờng thuốc kháng sinh - boosting antibiotics     

 Vi khuẩn gần như luôn luôn phát triễn mức đối kháng thuốc nếu trưng bày (dùng) đủ lâu dài. Vì chưng, đa số thuốc kháng sinh hiện được sử dụng một tô cháo – xúp pha trộn những dịch bản thuốc cũ, cũng cố phần còn lại, có lẽ là lối mòn mau lẹ nhất giải đáp mức đối kháng. Phải cần thời gian khá lâu, kể từ khi khởi sự một lọai thuốc đến khi tung nó ra thị trường. Thế cho nên bước đầu tiên là cố giữ cho các thuốc kháng sinh hửu hiệu lâu hơn, bằng cách giới hạn trưng bày – dùng nó. Dù có nhiều chiến dịch giáo dục rộng rải, Trung Tâm kiểm soát Dịch Bệnh Hoa Kỳ - CDC, ước lượng rằng phân nữa thuốc vẫn được biên toa- prescribed trong những điều kiện sai lầm, hay theo nồng lượng sai lầm, hay theo thời gian không đủ hửu hiệu. Bước thứ hai là cố nhấn mạnh thêm đến khích lệ thêm, bằng cách xác định phương cách cố tăng sinh cường các thuốc hiện hửu. Nhược điểm là thời gian và tiền bạc. Có thể mua thời gian bằng cách giảm thiểu toa biên không hửu hiệu trên con người và gạt bỏ hầu hết mọi thuốc dùng trong nông nghiệp. Tiền bạc có thể phân phối : phải tốn hàng trăm triệu đô la để đưa ra thị trường một thuốc mới.

Các loài vi khuẫn gây bệnh

 

 

 * Ức chế cảm gíác cô ta, cô rum – Quorum

 

 ..Bạn búng nhẹ vào môi: vi khuẩn nói chuyện rất nhiều với nhau.Chúng sinh sống ở những cộng đồng rất khít kề nhau, chung quanh một vài điều chúng tự xây đắp tên gọi là phim sinh học- biofilm; bằng cách phát đi một dòng liên tục các phân tử tín hiệu, chúng có thể liên lạc với các láng giềng về những vấn đề quan trọng, tỉ như là có nên sản xuất đủ, để gây ra một lây nhiễm ở vật chủ. Càng đáng làm ngạc nhiên hơn nữa, chúng có thể làm những điều này nếu chúng biết là có một cô ta đủ các vi khuẩn bạn thì có thể làm bất cứ nhiệm vụ nào chúng đang nắm trong tay. Các ức chế cảm giác cô ta làm gia'n đoạn hay chuyễn hướng các phân tử vi khuẩn tín hiệu làm cảm giác, khi chúng đạt cô tạ Nếu các vi khuẩn không nói lên được là chúng đã có đủ các vi khuẩn khác quanh đó để gây ra lôi thôi, chúng sẽ trôi nổi hòan toàn không biết là chúng đã bị cô lập mãi cho đến khi ký chủ lọai bỏ chúng. Khi điều này xảy ra, chúng không thể gây ra lây nhiễm đòi hỏi thuốc kháng sinh và càng ít hơn nữa những lây nhiễm kháng thuốc. Du` đã làm khảo cứu rộng rải hơn 15 năm nay, các nhà vi sinh học- microbiologits cũng chưa bao giờ tìm ra một hợp chất chống cảm giác cô ta hoạt động liên tục và đáng tin cậy trên các mô hình động vật, chứ nói chi đến trên người. Lý thuyết vẫn bền vững, nhưng những phép chửa trị hửu hiệu còn lâu mới làm được.

Làm cách nào vi khuẫn trở nên kháng thuốc trụ sinh

 

  Hoan hô đối kháng

  

 Sau đây là một loạt 18 con bọ- Vi sinh vật hung dữ cho thấy những mức độ đối kháng thay đổi với các thuốc kháng sinh tốt nhất hiện biết. CDC xếp mức độ đe doạ, theo ba lớp : khẩn thiết, nghiêm trọng và đáng lo ngại.

 

 Khẩn thiết :

-                     Clostridium difficile : Ở Hoa ky`gần nữa triệu người mỗi năm đau tiêu chảy – diarrhea vì C. difficile . 15 000 sẽ chết mỗi năm vì nó.

-                      CRE – Carb penem đối kháng Enterobacteriacea.  Theo Tom Frieden, giám đốc CDC, các thuốc kháng sinh mạnh mẽ nhất của chúng ta cũng không họat động được. Phát triễn, lây nhiễm CRE ở một bệnh viện hầu như 50 % làm chết người. E. coli cũng thuộc nhóm này.

-                      Neisseria gonorrhoreae đã biết từ thời trung cỗ gây đốt bỏng tàn tật hiểm nghèo, nay làm đau gần 12 000 dân Hoa Kỳ. Một phần ba số này mắc phải dòng gonorrhea - dòng bệnh lậu, một điều kiện không còn chửa lành được nữa.

 Nghiêm trọng

-                     Các loại Acine tobacter kháng nhiều lọai thuốc : 12000 dân Hoa Kỳ mắc bệnh này. Ít nhất là có 3 hạng thuốc kháng sinh không còn hửu hiệu chống lại Acine tobacter

-                      Loài đối kháng thuốc Campylobacterlàm lây nhiễm 13 triệu dân hoa ky` thường là ăn phải thực phẩm đãbị vết dơ bẩn. Một phần tư số này đối kháng với thuốc.

-                      Nấm – fungus Candida, tuy không phải là vi khuẩn, đã qua mặt khả năng gluconazole làm ra để giết chúng. Nếu sinh sản quá nhiều, chúng sẽ gây ra lây nhiễm các dòng máu – sepsis

-                      Quang phổ nới rộng beta lactamase của Entero bacteriaceae. Đây là một hạng vi trùng rộng lớn gây lây nhiễm đường tiểu tiện (đi đái ) và làm sưng phổi – pneumoniạ Chúng mau lẹ phát triễn miễn nhiễm trên các thuốc kháng sinh mạnh mẽ nhất.

-                      Enterococcus đối kháng Vancomycin. Các bọ Enterococcus thịnh vượng ở các bệnh viện gây ra các lây nhiễm mổ xẽ và nhiều biến chứng khác. Khỏang một phần ba lây nhiễm đối kháng thuốc vancomyxin.

-                      Pseudo monas aeruginosa đối kháng nhiều loại thuốc. Đây cũng là một lọai vi khuẩn khác,thường tìm thấy ở lây nhiễm tại bệnh viện. Hoa Kỳ tính ra mỗi năm có chừng 51 000 lây nhiễm. 6700 ca rất đối kháng nhiều loại thuốc.

_-                                             Salmonella typhi không gây thương hàn kháng thuốc. Dòng vi khuẩn này gây ra sốt thương hàn - typhoid fever. Hoa Kỳ đếm ra 3800 ca kháng thuốc một năm.

_-                                             Shigella kháng thuốc. Chừng nữa triệu lây nhiễm mỗi năm ở Hoa Kỳ. 27000 kháng thuốc, một hậu quả kiên định có tiềm thế trở thành một dạng tê thấp arthritis suốt đời

_-                                             Staphylococcus aureus MRSA kháng methicillin. Đây là một siêu bọ xấu xa nhất. MRSA có thể gây ra mọi thứ bệnh. Từ sưng phổi chết người đến lây nhiễm da lỡ lói, sần sùi. Bệnh giết chừng 11 000 dân Hoa kỳ một năm - 1 trong số 7 người lây nhiễm.

_-                                             Strepto coccus Pneumoniae kháng thuốc là nguyên nhân số 1 gây ra vi khuẩn sưng phổi và bệnh đau màng óc – meningitis ở Hoa Kỳ. Trong số 1.2 triệu lây nhiễm mỗi năm, 7000 đem đến cái chết . Vi khuẩn cũng gây ra lây nhiễm nhẹ hơn ở tai và xoang mũi – sinus .

_-                                             Ho lao – tuberculosis kháng thuốc. Xuất phát cách đây 70 000 năm, ho lao đã được gọi là tay sát nhân lớn nhất lịch sử. Ở Việt Nam, Trung Quốc, thời xa xưa, ho lao là một trong 4- tứ chứng nan y “– phong – lao – cỗ- trướng”. Đầu 1900s, 1 trong 7 người Hoa Kỳ và Âu châu chết vì ho lao. Ho Lao lúc đó có tên là tiêu hao sức khỏe – consumption, trong khi những kẻ khác mắc ho lao bị đưa vào trại điều dưỡng – sanatorium. Khám phá ra streptomycin năm 1943 thuốc kháng sinh đầu tiên hửu hiệu chống ho lao, song song cùng những thuốc kháng sinh kế tiếp gần như lọại bỏ ho lao. Nhưng nay bệnh có mòi trở lại, Hoa kỳ đếm ra 10 500 ho lao một năm, và một ngàn ca ho lao không phản ứng tốt cùng thuốc kháng sinh.

_-                                            Đáng lo ngại:

_-                                             Stphylococcus aureus đối kháng Vancomycin. S. Aureus, sống trên da, nơi đây chúng không tai hại gì cả. Nhưng khi chúng lọt vào thân thể xuyên qua một thủ tục y khoa, như khi nhét ống thông – catheter có, thể làm ra một lây nhiễm toàn thân – sytemic infection. Việc này ít khi xảy ra và không có cách chửa trị.

_-                                             Như đau cổ họng Strep đau bệnh tinh hồng nhiệt – scarlet fever, sốt sổ mũi - rheumatic fever, triệu chứng ngộ độc sốc toxic shock syndrome, bệnh thịt bị ăn mất hết- flesh eating disease. Mỗi năm có chừng 1300 ca lây nhiễm ở Hoa Kỳ và 160 ca làm chết người.

_-                                             

_-                                             Nhóm B streptoccoccus đối kháng Clindamycin. Nhóm B lây nhiễm strep này làm đau đớn ít nhất là 27 000 dân Mỹ mỗi năm. 7600 trong số này không phản ứng tốt đẹp cùng các thuốc kháng sinh. Chừng 440 số này sẽ phải chết .

  Các sự cố then chốt về mức đối kháng thuốc trụ - kháng sinh

 Ở hình vẽ đính kèm: màu xanh đậm là năm thuốc đư ợc đem vào; màu xanh lợt là năm vi khuẩn đối kháng thuố c được xác định. Ghi nhớ :

 1943 là Penicillin (rất ít khi dùng trư ớc năm 1943)  

  1950 la tetracycline

 1953 là Erythromycin

  1960 là Methicillin

 1967 là Gentamicin

 19 72 la Vancomycin (hai lòai vi khuẩn kháng vancomycin xuất hiện)

 1985 là Imipenem và ceft azidime

 1996 là Levofloxacin

 2000 là Linezolid

 2003 la Daptomycin

  2010 la Ceftarolin

 Một gen mới nguy hiểm trổi dậy ở vi khuẩn có chấm dứt thời đại vàng kim của thuốc kháng sinh không đây ? ngày 18 tháng 5 năm 2016, một nhóm họat động ở Viện khảo cứu Walter Reed Army Institute of Research nhìn vào một mẩu vi khuẩn Echerichia coli một bà bị lây nhiễm đường đi tiểu sống sót nhiều thuốc kháng sinh đem tới cho la bô của nhà vi trùng học Patrick McGann. Chỉ trong vài giờ, một phân tích sơ khởi làm la bô lo ngại. Trong DNA vi khuẩn có một gen tên gọi là mcr-1. Sự hiện diện gene này làm mầm bệnh không còn lọt khỏi thuốc kháng sinh đáng kính là colistin. Rở ràng hơn nửa là sự hiện diện gen này trên một plasmid, nghĩa là một vòng DNA bé nhỏ di động được, có thể tách rời khỏi vi khuẩn và cho dính vào các E. coli khác, gợi ý là nó có thể nhảy vọt liền qua các E.coli khác hay những dạng vi sinh vật hòan tòan khác và gây bệnh. Nó cũng làm chúng lọt khỏi colistin nữạ

 Đây là một cột mốc các chức quyền y tế công cộng Hoa Kỳ đã tiên đóan nhiều năm trước. Theo một đường đi vững chắc, các vi trùng gây bệnh đã tiến trào thóat khỏi thành lũy các thuốc dùng trị lây nhiễm vi khuẩn. Cho một lọat những bệnh này, chỉ có colistin tiếp tục hửu hiệu bất cứ lúc nào. Nay đường phòng vệ cuối cùng đã vỡ tan. Một ca thứ hai HoaKỳ về E. coli có gen mcr đối kháng đã được báo cáo trên tập san các tác nhân chống vi trùng và phép chửa trị hóa học, vẫn còn đang họat động để qui định là nó hay bất cứ mẩu nào trong 18 mẩu khác trên thế giới có chứa gen  không ở plasmid dễ dàng làm lan tràn.

 Thời đại vàng kim của thuốc kháng sinh tỏ vẽ đã đến lúc chấm dứt ?. Số nó dẫy chết còn bị thúc đẩy của một phối hợp các thừa tố y khoa, xã hội và kinh tế. Trong nhiều thập niên, các thuốc này giúp các bác sĩ chửa trị dễ dàng lây nhiểm hay tổn thương. Nay, các đau đớn thường thức đang chiếm  ại khả năng sát thủ.  

 William P. Hanage , nhà dịch bệnh học của Viện đại Học Harvard University nói là : “ chúng ta không trở lại các thời đại đen tối đâu”. Các bệnh viện đang cải thiện kiểm sóat lây nhiễm và các chuyên viên y tế công cộng cũng giỏi hơn về tấn công các đe dọa mới. Nhưng trong cuộc chạy đua chống thiên nhiên, theo ông, con người tỏ ra có phần lùi lại phía sau. Hanage nói : Chúng ta sẽ nhìn thấy nhiều hơn nữa các lây nhiễm thuốc đối kháng và dân gian sẽ phải chết.

 

 Con đường vững chắc

 Năm 1928, nhà vi trùng học Anh là Alexander Fleming khám phá ra một mốc meo penicillin lang thang trong một đĩa Petri của Ông, có khả năng giết chết khuẩn cầu staphyloccoccus, một vi khuẩn gây sưng phổi – pneumonia , lây nhiễm da và ngộ độc thực phẩm. Đã cần các nhà khoa học, các công nghệ gia và các áp lực thế chiến để chuyễn hóa mốc meo này thành y khoa sản xuất đại trà sẳn sàng cho quân lính đem theo ở xắc đeo lưng, ngày D -day. Từ đó đã dẫn nhập hơn 100 hợp chất này và đúng vào lúc cho thuốc bệnh nhân, các nhà khoa học đã tìm ra chứng cớ là các vi khuẩn gây bệnh cũng phát triễn đối kháng các thuốc mới kỳ diệu này.

 Các vi khuẩn gặp nhau, hợp phối nhau, tranh đua nhau và tiến trào bên trong các thân thể còn sinh sống. Khi trộn thêm thuốc kháng sinh mới, chỉ những con mạnh nhất sống sót các lây nhiễm thuốc mà thôi.

 Con người đã gia tốc tiến trình thiên nhiên này khi cho toa bừa bải và thường xuyên dùng thuốc chăn nuôi ; tăng gia số người và động vật dùng thuốc kháng sinh thì cũng tăng gia các cơ hội cho các dòng đối kháng trồi lên.

 Theo bà tiến sĩ Susan Bleadle, một chuyên viê kiểm sóat lây nhiễm ở viện đại học bang lIllinois ở TP Chicago, mãi đến rất gần đây, rất ít ngườì làm ra mối nối kết giữa dùng thuốc kháng sinh trên các cá nhân và việc trổi dậy mức đối kháng. Bệnh nhân đau tai, đau sống mủi, đau cổ họng đều xin thuốc kháng sinh và các bác sĩ có khuynh hướng đồng ý cho toa.

 Thành quả là thêm chết chóc mỗi năm. Hơn hai triệu dân Mỹ bị một vi khuẩn lây nhiễm đã trở nên đối kháng với một hay nhiều hơn thuốc kháng sinh có mục đích giết chúng. Theo cơ quan CDC liên bang, ít nhất là có đến 23 000 người chết         vì thành quả trực tiếp của lây nhiễm thuốc đối kháng và nhiều hơn nữa theo những điều kiện khác phức tạp thêm vì một lây nhiễm thuốc kháng sinh đối kháng, các thuốc như tetracycline, erythromycin, vancomycin đã mất nhiều hiệu quả, nhưng colestin tiếp tục bị tràn ngập  vì các vi khuẩn lôi thôi như Salmonella, Klebsiella và E.coli.

 Colistin độc hại cho thận người và các bác sĩ đã ngưng dùng nó, khi có được các thuốc an tòan hơn. Nhưng nay, vì qúa nhiều thuốc kháng sinh đã mất khả năng chống E. coli và các vi khuẩn xâm lăng khác, colistin đã trở thành hứa hẹn duy nhất cho vài bệnh nhân tuyệt vọng.

Con đường vững chắc của việc đối kháng thuốc kháng sinh không làm chảy máu đến chết ngay trên đường xá như virus Ebol gây ra. Nó cũng không làm sinh qúai thai như Zika virus gây ra. Nó ít khi thấy đăng ở trang nhất. Một nghiên cứu cho biết ở Hoa Kỳ chỉ 30% dân gian tin rằng đối kháng thuốc kháng sinh là một vấn đề đáng kể cho sức khỏe. Nhưng các chức quyền Cơ Quan Y tế Quốc tế – WHO cảnh báo là gonorrhea – bệnh lậu nay mai sẽ không trị được nữa vì đối kháng tăng gia với Ceftriaxone, một thành viên của hạng cephalosporin. WHO cũng lưu ý là thuốc đối kháng rộng rải ho lao nay đã phổ biến trên 100 quốc gia . Và mức đối kháng của thuốc carbapenem, đã làm yếu kém đường cuối cùng các bác sĩ tấn công các lây nhiễm enterobacteriaceae ruột. Theo Đại tá Emil Lessho giám đốc Cơ Quan thuốc đa kháng của bộ quốc phòng Hoa Kỳ. Vấn đề đi xa hơn là chửa trị các lây nhiễm. Khi đối kháng vi khuẩn tăng gia, theo lời Lesho, mọi người chúng ta thảy đều bị nguy hiểm mất đường vào các kỳ diệu chúng ta tưởng là tự nhiên có được: mổ xẽ lựa chọn, thay khớp xương, cấy bộ phận, chửa trị hóa học ung thư. Những chửa trị này cho vi khuẩn một cơ hội leo yên trên một ống thông hay trên tay không rữa sạch và xâm lăng một bệnh nhân dễ nhiễm bệnh .

   (Irvine, Nam Ca Li, ngày 8 tháng 7, năm 2016)