( Tiếp theo: Phần III- Phần C )

C – Vài  tiến bộ khác đáng chú ý

 

4-    Những hạt tử hòan tòan mới , sau Higgs boson ?

-         Tháng 6 năm 2015, máy Muon Dày đặc xô lênôit- Solenoid, cuộn nam châm điện hình ống có lõi dài là một trong  4 máy dò - detectors chánh yếu  của Máy Đụng Độ Lớn- Large  Hadron Collider – LHC ,họat động trở lại  sau hai năm đóng cửa để nâng cấp,  là máy gia tốc   hạt tử lớn nhất  và uy vũ nhất thế giới ,  nay lại càng uy vũ hơn  bao giờ hết. Các hạt tử LHC, bay vù quanh cuộn vòng mạch dài   17 dặm Anh ( 27,3 km ) theo gần đúng tốc độ ánh sáng , nay có thể khoe khoang là  đã có gần gấp đôi năng lượng đụng độ. Khám phá ra  hạt tử Higgs Boson  năm 2012,  là một  biến cố cột mốc , đã được mong đợi trên căn bản . Các nhà vật lý học  hy vọng  là những năng lượng lớn hơn  sẽ đem lại  những khám phá   lớn hơn :   là những hạt tử hòan tòan mới-   brand new particles,  làm chứng tỏ  thêm các lý thuyết  xa hơn Kiểu Mẩu Tiêu Chuẩn – Standard Model ( khuôn mẩu hiện thời )  hay ngay cả  khám phá  xác tính của chất liệu đen – dark matter. Bạn hãy nắm chặc các   nguyên sinh tử- protons của bạn !

-          Nam châm LHCb ( xem hình LHCb đang xây cất năm 2008 ),  nay tiết lộ Bộ Năm Hạt Quắc- Quarky Quintet .   Thế giới kích thước nhỏ hơn một nguyên sinh tử - protons  rất lạ lùng , chúng ta có thể gọi  kỳ quặc , như hạt quắc- quarky.  Quắc- Quarks là những hạt tử căn bản  đến với chúng ta dưới 6 mùi vị - flavors theo từ chánh thức  và cũng có các tương đương   chống chất liệu – antimatter. Chúng không bao giờ riêng rẽ một mình , mà gần như luôn luôn tìm thấy từng cặp đôi ( tên là  mesons ) hay bộ ba ( tên là baryons )  gồm cả protons lẫn trung hòa tử - neutrons.  Các hạt tử quắc  bộ tư- tetraquarks  chỉ mới được thấy  ở các thí nghiệm  ở máy đụng độ hạt tử mà thôi.

    Lẽ dĩ nhiên, các nhà vật lý học đã ngạc nhiên , khi họ dò tìm ra  hai hạt tử khác nhau   có 5 quắc – quarks . Tuyên bố  tháng 7 năm 2015 về bộ năm quắc này,  đến từ máy LHC , máy gia tốc  hạt tử lớn nhất thế giới  ở đường hầm  dài 17 dặm Anh ( 27,4 km ) gần biên giới Pháp – Thụy Sĩ . Thí nghiệm LHCb  đặc biệt nhìn vào  các  hành vi của  các hạt tử  chứa quắc mùi vị “ đáy – bottom”  ( cũng có tên là  sắc đẹp – beauty,   và đó là chữ b ở LHCb ), làm ra khám phá này. Các khám phá   Quắc Bộ Năm – Pentaquarks  biểu hiện  một  thể dạng   chất liệu mới, xa lạ các nhà  khoa học  vẫn còn chưa hiểu hết. Các hạt tử chỉ sống sót  một  phần tí xíu của một giây đồng hồ , trước khi tan biến, thế nhưng cũng đủ giúp cho các nhà khoa học một trò con rối khác để  suy tính , cân nhắc .      

    10 – Hỏa Tinh  ướt át hơn bao giờ hết

         Hỏa tinh –Mars thoạt tiên  là một thất vọng nảo nề.   Dù rằng hành tinh này  từ lâu đã được xem là   gia cư của  một  nền văn minh  ngọai nhân phức tạp, tưởng tượng giống  như các nhân vật H. G. Wells, máy thăm dò Marine 4 năm 1965  của NASA đã liếc nhìn một nơi  khô khan và  đầy miệng núi lữa   không thể hổ trợ đời sống được.  Mỗi sứ mệnh kế tiếp  đến Hành Tinh Đỏ, tuy nhiên ,  đã tìm thấy  một thế giới  hơi ướt át hơn.   Và nay chúng ta biết   là nước đá nước mặn ẩn nấp  ngay dưới bề mặt , thỉnh thỏang  vỡ tan ra  xuyên qua nước lỏng.

      Tháng 9 năm 2015,  NASA tuyên bố   chứng minh  là khi mùa ấm áp  xảy ra , chất mặn ngắn ngủi  nổ tung  trên các sườn núi  cát của Hỏa Tinh, chảy đi  theo tình trạng  chất lỏng  hàng trăm bộ Anh  thành những đường nứt nẽ hẹp.   Phi thuyền  Thăm dò Qủi đạo  Hỏa Tinh- Mars Renaissance Orbiter ,MRO  của Cơ Quan lấy đi  những dấu tay  hóa chất  các khóang chất  thấm nước ở đó, nhưng chứng cớ  trực tiếp đầu tiên  là nước lỏng   vẫn còn hiện diện trên bề mặt ở vài trường hợp , dù rằng nnhiều năm chúng cớ đã ngụ ý nhiều như vậy  .

    Những năm gần đây, MRO cũng  tiết lộ   những trầm tích băng tuyết rộng lớn.  Những đai này bao bọc quanh các vĩ tuyến trung ương  Sao Hỏa   ở  các bán cầu   Bắc và Nam , ẩn mình dưới một lớp   dày bụi   bảo vệ chúng  khỏi mặt trời . Năm 2015,   các nhà khảo cứu  thuộc Viện Niels Bohr  ở Copenhagen , Đan Mạch ,làm họa kiểu những băng tuyết- glaciers này   sử dụng các đo lường radar của MRO  và trình bày là , nếu   chảy tan ra, nước của  chúng sẽ bao phủ tòan diện Hành Tinh Đỏ dưới 0.9 m biển . Ngòai các hy vọng  đốt lò nạp nhiênliệu – stocking hopes  là Hỏa Tinh cũng có thể  nuôi nấng các cộng đồng vi trùng  cho bất cứ thăm viếng tương lai  nào của nhân lọai – con người .  Và MRO  không  duy nhất là kẻ tìm thấy nước năm 2015 .   Các mắt Xe lăn Tò Mò – Curiosity  rover của NASA, tìm ra chứng cớ  là nước mặn lỏng  cũng  lượn ngay dưới  các bánh xe vào ban đêm .  Dụng cụ thời tiết phi thuyền   ghi chép các mức nhiệt độ và ẩm độ   có cơ làm ra những  hình thành nước muối mặn , dù  số lượng và nhiệt độ   không thích hợp cho đời sống .

11-         Tranzito, bóng bán dẫn Silicene đầu tiên, Việt Nam đã chế tạo được chưa ?

 

Khi nói đến đồ điện tử - electronics,  càng nhỏ thì thường càng tốt hơn .  Và một khi  các linh kiện   trở nên dày đặc – compact  và uy vũ hơn , chúng lại cần có  tranzito , bóng bán dẫn- transistors cũng bé tí xíu hơn bao gì hết ; tranzito là những nút – switches bên trong gíup cho máy computer  tính tóan – computing. Vì dễ sử dụng và dồi dào, silicon  đã là vật liệu  đem tới tranzito trong nhiều chục năm qua ; thế nhưng  tháng 2 năm  2015,  thế giới đã nhìn thấy  tranzito silicene đầu tiên .

    Silicene là dịch bản   hai chiều  của silicon,  chỉ dày có   một lớp nguyên tử duy nhất.  Nó cư xử như thể một  siêu xa lộ - super highway  , một điện tử âm siêu mạnh – superstrong electron, một phẩm giá  có thể đưa tới  những đồ điện tử  uống cong được và trong sáng.   Silicene khởi sự  năm 2012, nhưng nó suy thóai sau vài giây đồng hồ  khi phơi bày ra không khí .,  theo Deji Akinwande , một kỷ sư  Viện Đại học Texas ở TP Austin, dẫn đạo công trình  “ phải  luôn luôn che chở Silicene” . Cho nên nhóm  Akinwande  trước tiên    làm silicene tăng trưởng   trên một căn cứ  bạc – silver base và để ngăn  chặn suy thóai , đóng kín nó lại  dưới một lớp oxid aluminium .  Cuối cùng , họ búng nhẹ  tranzito ra và dùng một dung dịch   theo kẻ đặt hàng  để khắc axit ăn mòn thành một lát bạc phía giữa, trong khi  giữ lại silicene  phía  dưới ( xem hình ). Thành quả : một kênh silicene  cho các electrons  du hành từ electron này đến electron khác .

        Tranzito đại diện một  tiến bộ chánh yếu, nhưng đường đi còn xa lắm,  vì ngay cả trong  một phòng chân không , nó vẫn còn bị suy thóai sau vài phút  ...

          12 -  Còn chip vi tiểu - microchip  hợp kim vi tiểu  silicon germanium mới thì sao ?

                 Theo định luật Moore , sức mạnh của tiến trình , xử lý  computer  tăng gấp đôi mỗi hai năm .  Dù cho nó không phải là một định luật vật lý học , các kỷ sư   cho đó là một trách nhiệm nghề nghiệp, nhưng họ nghĩ rằng   họ đã bắt đầu đến những giới hạn  của các vật liệu  qui uớc rồi :  các kênh silicon  không  còn có thể mang theo   đủ dòng diện nữa . Hầu giúp nó trôi chảy , hảng IBM   tuyên bố tháng 7 năm 2015 là IBM   đã phát triễn một hợp kim  silicon germanium mới và  còn có nghĩa lý hơn nữa  ,theo lời kỷ sư  IBM Mukesh Khare, hội nhập một laser   làn sóng ngắn – integrated a short wavelength laser, dùng để khắc in – etching các mạch vòng.  Tên gọi là in đá , in thạch bản - lithography  cực kỳ   cực tím – extreme ultraviolet , nó 10 lần tinh vi  hơn các kỷ thuật hiện hửu ,   chở  trên kênh hơn  20 tỉ nút  vào một chip  kích  thước chỉ  bằng một ngón tay .