8/10/2015

 Trong hai tỉnh – vùng  Trung Quốc Việt Nam cần biết rỏ hơn, đây là đôi chút về :

 

Vân Nam là một trong 23 tỉnh Trung Quốc ngày nay,   cùng  với vùng tự trị Qủang Tây, có biên giới chung với Việt Nam. Còn tỉnh Quảng Đông - Guangdong  lại không tiếp giáp gì với nước nhà cả ( xem bản đồ đính kèm ). Quảng Tây -Guangxi  tiếp giáp nhiều với Bắc Việt, lại  không phải là  một tỉnh Trung Quốc,  mà là một vùng tự trị   như Nội Mông, Ninh Hạ- Ningxia , Tây Tạng và Tân Cương- Xinjiang . Biên giới cùng Myanmar - Miến Điện ,  thuộc các tỉnh hay tiểu bang Shan và Kachin; cùng Lào thuộc các tỉnh  Phongsaly, Oudomxay và Luang Namtha và  cùng Việt Nam thuộc các tỉnh  Hà Giang , Lào Cai , Lai Châu và Điện Biên ;  dài đến 4060 km. Ở vùng biên giới đếm ra có  12  cảng sông quốc gia, 8 cảng biên giới tỉnh và trên 90  đường bộ  dẫn tới các quốc gia láng giềng. Những nơi vượt biên giới  là   Hà Khẩu  ( Hekou )- Lào Cai bằng đường bộ và đường xe lữa và đây là  cửa khẩu biên giới duy nhất Việt ( Nam )- Trung ( Quốc ) chỉ mở cửa cho ai không phải là Tàu ( Hoa ) - không phải là Việt.  Cửa khẩu Lào và Trung Quốc là  Boten. Cửa khẩu  Ruili - Muse là nơi duy nhất   mở cửa cho ai không phải  là Tàu, không phải là Miến Điện. Thêm vào đó, địa lý Vân Nam kế cận  Thái Lan, Căm Bốt, Bangladesh và Ấn Độ. Diện tích tỉnh Vân Nam là   394 000 km ², nghĩa là lớn hơn  tổng diện tích Việt Nam  chỉ là 329 277 km² (  niên giám thống kê 2002 ). Nhưng chỉ đứng hàng thứ 8 về diện tích các tỉnh Trung Quốc  .Biên giới Vân Nam chung với các  tỉnh Trung Quốc là Tây Tạng - Tibet , Tứ Xuyên Sichuan, Quí Châu - Guizhou và Vùng tự trị  Quảng Tây- Guangxi .  Tọa độ Vân Nam là  25⁰03’ Bắc vĩ tuyến và 101 ⁰ 52’ kinh tuyến Đông.

    Dân số Vân Nam, năm  2006 là 40.5 triệu người,  năm 2010 là 45.97 triệu , năm  2014 là  47.14 triệu . Ít hơn Việt Nam năm 2002 đã là 79.7 triệu rồi. Tính đến 1 tháng 7 năm 2014 dân số Việt Nam  là 92,5  triệu, theo Ngân hàng Thế giới.  Vân Nam là tỉnh Trung Quốc có 25 tộc dân,  nhiều tộc dân nhất Trung Quốc, trong số 56 tộc dân Trung Quốc công nhận ( vùng tự trị  Tân Cương -  Xin Jiang  chỉ có  47 tộc dân).  Muốn được công nhận,  tộc dân  phải có ít nhất là  5000 người. Tộc dân chánh ở Vân Nam ngày nay là Hán , chiếm  67 % tổng số năm 2010.  Cũng như nhiều nơi  vùng Tây Nam Trung Quốc , Nhật chiếm đóng  miền Bắc  trong Thế Chiến Thứ II  đã  khiến dân Hán  phải di cư vào Vân Nam. Nay  Hán là đa số dân Vân Nam . Các tộc dân khác thành thiểu số chỉ còn  chiếm 33 % tổng số, kể cả  tộc dân chánh là “ Nghi  - Yi”,  chiếm 11 % tổng số.  Các tộc dân khác là  Bái( 3.6 % ),  Hà Nhì ?-Ha Ni ( 3.45 )  , Tráng - Zhuang ( 2.5 7 % ,  Đại ( 2.7 % ), Miêu - Miao 9(2.55 % ), Hồi  Lisu ( 1.55  %), Tây Tạng ( 0.3 % ),  La hủ ?- La hu , Va , Naxi, Dao , Mán- Yao, Jingpo, Blang, Pumi, Nu, Achang, Benglong, Mông Cỗ, Drung,  Ji nuo ….   

   Về hành chánh quản trị , nay  Vân Nam gồm  có  16 phủ,  huyện - prefecture chia ra làm 8 thị tấn cấp huyện và  8 thị trấn  tự trị xem bản đồ  ghi số  16 phủ huyện tỉnh Vân Nam)  

 

  

25 tộc dân thiểu số   sống thành cộng đồng đông đúc , mỗi cộng đồng trên 5000 dân.  10 tộc dân thiểu số  sinh sống ở các vùng biên giới  và các thung lũng sông  gồm các tộc dân Hồi - Hui( hồi giáo )  Mãn Châu , Bái , Naxi , Mông Cổ , Tráng - Zhuang , Dai , Achang , Buyei, và Shuiu  cọng chụng lại là 4.5 triệu người, các tộc dân Hani, Yao, Lahu, Va, Jingpo , Blang và Jino,  tổng   số là 5 triệu, sinh sống  ở các vùng núi thấp ; và ở các vùng núi cao là Miao, Lisu, Tây Tạng , Pumi , và tổng số là 4 triệu.  Đa  tộc dân cho nên ngôn ngữ cũng da dạng  nói tiếng Miến Tạng là  Bái, Nghi- Yi , Tây Tạng , Hani,  Jingpo,  Lisu, La hu , Naxi .  Nói tiếng Thái  ( Việt Nam gọi là tiếng Tày - Thái )  là  Tráng - Zhuang, Bouyei, Dong,  Shui, Thái Lự ? - Tailu  và Thái Nùng ? Tainua . Cũng như ngôn ngữ Mèo, Hmong, Miêu  - Miến. Đặc biệt là tộc dân Naxi  nay dùng chữ viết - script Dongba  là hệ thống chữ viết dựa trên hình vẽ -pictographic writing system , duy nhất còn dùng trên thế giới ngày nay. Chữ viết Dongba  là cốt để cho các  thầy chùa- sư sải  Dongba chỉ thị cách nào   thực hiện lễ lạc , nay  chỉ còn là một đặc điểm  cố hút dẫn khách du lịch  mà thôi. Đa số thổ ngữ  Tàu nói ở Vân Nam   thuộc chi nhánh   Tây Nam   ngôn ngữ phụ tiếng Quan thọai -  Mandarin   và như vậy rất gần  thổ ngữ địa phương  các tỉnh Tứ Xuyên hay Quý ( Quế ) Châu - Guizhou. Ngòai các thổ ngữ địa phương,  dân Vân Nam cũng  nói tiếng Hoa ( Tàu )  tiêu chuẩn - standard  chinese  ( Hoa phổ thông - putonghua  , cũng thường được gọi là “ quan thọai - mandarin :  báo chí, chánh phủ hay để dạy học dùng.  Về tôn giáo thì có 5 triệu người  theo 5 tôn giáo Trung Quốc chấp nhận : 2.6 triệu  nghĩa là 6 % tổng số dân là Phật giáo,  620 0000  hay 1.4 % là Hồi giáo, 530 000 hay 1.2 % là Tin Lành -Protestants, 240 0000  hay 0.5 % là   Đạo( Lảo ) giáo -   Taoists ,  và 66 000 hay 0.1% là Cơ  đốc- Catholics  Theo các điều nghiên  các năm 2004 và 2007  thì  các năm đó  chừng 32.22% thờ  đạo ông bà-  thờ cúng tổ tiên  và 2.75%  tuyên bố là theo Thiên Chúa Giáo .  Tàu Hán theo các tôn giáo truyền thống, dân Nghi - Yi  theo Bimoism ?,  dân Bai theo Benzhuism ? . Dân Dai là một trong vài tộc dân Tàu   theo  Phật Giáo Theravada ( Tiểu thừa ? ) . Đa số dân Hui theo Hồi Giáo và đa số các tộc dân Lisu, Jingpo  và Derung   theo Thiên chúa giáo - Christianity.   

 

    Chút ít lịch sử tỉnh Vân Nam            

   

    Người  tiền cổ Nguyên mẩu -Yuanmou    Homo erectus  các kỷ sư làm đường xe lữa khai quật vào thập niên 1960,  đã được  qui định  là họ người- homonid   xưa cổ hóa thạch nhất Trung Quốc . Vào thờI kỳ  Đồ Đá Mới ,Tân Thạch- Neolithic period đã có nhiều  người định cư  ở vùng hồ Dian, dùng dụng cụ bằng đá  và dựng lên nhà  gỗ sơ sài.   Khỏang thế kỷ thứ ba trước Công Nguyên, CN- BC ,  vùng trung tâm Vân Nam là quanh thủ phủ Côn Minh- Kunming  ngày nay, có tên là Di An . Tướng nhà Châu ( Chu ) là Tráng Kiều - Zhuang Qiao  chiếm vùng này   từ thượng lưu sông Dương tử - Yangtse River , tự xưng   là  “Vua Dian - King of Dian” .  Chính ông và những kẻ theo ông đem tới Vân Nam ảnh hưởng  Tàu ( Hán ? ) , khởi đầu một  cuộc di cư và mở rộng văn hóa vùng này.   Năm 221 trước C. N., Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc  và nới rộng uy quyền  về phía Nam  . Các khu quân sự và phủ huyện được thành lập ở Vân Nam.  Một đường cũ  ở Tứ Xuyên tên gọi là  “Đường Năm Bộ - Five Foot Way “  được mở rộng về phía Nam  gần Qùi, Cù kinh ? - Qujing  ngày nay, ở  phía Đông Vân Nam .

   Các cuộc  chiến tranh  Hán ( Tàu ) và Dian bắt đầu thời  vua Vũ , muốn mở rộng  triều đại nhà Hán. Năm 109 trước CN , vua Vũ  phái tướng Quốc Thường ( Chương ? )-  Guo Chang tiến đánh Vân Nam , thiết lập  dinh quân sự  Nghi, Nghĩa Châu - Yizhou   và  24 huyện.  Dinh đóng  quân là huyện Dianchi - Di an Trì , thị trấn  Kim Ninh- Jinning ngày nay.  Một huyện khác có tên là Vân Nam - Yunnan lần đầu tiên.  Để mở mang thêm  buôn bán với Miến Điện và Ấn Độ,  Vua Vũ   cũng  phái  Đường Mãng,, Mạnh  - Tang Meng  đên duy trì và nới rộng  “ Đường Năm Bộ”  , đổi tên là”   Đường Man Di Tây Nam - SouthWest Barbarian Way “. Tới lúc này, kỷ thuật nông nghiệp đã  cải thiện đáng kể ở Vân Nam. Dân địa phương đã sử dụng dụng cụ đồng thau, nuôi   một lọat súc vật như trâu bò, ngựa, cừu, dê,heo và chó.  Các nhà nhân chủng học  đã qui định là các dân gian này liên quan đến tộc dân Thái.  Họ sinh sống bằng cộng đồng bộ lạc , đôi khi  do dân Tàu bị đày ải lảnh đạo. Vào thời đại Tam Quốc , lảnh thổ Vân Nam, Tây Quý Châu và  Nam Tứ Xuyên gọi chung là Nam Trung - Nanzhong . Suy sụp uy quyền Tàu trung ương  đưa  đến một tự trị lớn hơn cho  Vân Nam và uy quyền lớn hơn  cho cơ cấu bộ lạc địa phương. Năm 225 sau CN, nhà chánh trị  lỗi lạc Gia Cát Lượng( Khổng Minh )  - Zhuge Liang  chỉ huy 3 đạo quân đánh dẹp các bộ lạc  Vân Nam . Ông bắt Mạnh Họach - Meng Huo  bảy -lần và được ca dao truyền khẩu Tàu ca tụng.   

    Trong thế kỷ thứ 4, miền Bắc Trung Quốc  bị các bộ lạc du mục  phía Bắc  chiếm cứ .  Vào thập niên 320,  nhóm  Khương ? -Cuan  di cư vào Vân Nam. Trần Khương  - Cuan Chen   tự xưng Vương   và bá chủ  Hồ Dian,  khi đó còn tên là Hồ Côn Chuân - Kunchuan .  Nhóm  Cuan cai trị  Vân Nam trên  400 năm. Năm 738 , Phì  Lạc Cát ?- Piluoge, được vua Đường  xác nhận là Vua Vân Nam ,  thiết lập  vương quốc  Nam  Châu- Nanzhao.  13 vua Nam Châu cai trị  hơn 2 thế kỷ  và đóng một vai trò quan trọng  cho liên hệ năng nổ giữa Trung Quốc và Tây Tạng . Năm 937,  Đòan  Tây Bình- Duan siping  lật đổ Nam Châu và  thiết lập vuơng quốc Đại lí - Dali.  Năm  1253, Đại Lí  bị đế quốc Mông Cổ  chiếm đóng, triều đại Đòan nhập vào  Mông Cổ và trở thành tòan quyền tỉnh mới . Hòang tử Mông Cổ gửi đến  cai trị vùng này bị giết chết.  Năm 1273, Hốt Tất Liệt- Kublai Khan   cải cách tỉnh và bổ nhiệm Semuren Sayid Ajall  làm tòan quyền . Tỉnh Vân Nam thời nhà Nguyên cũng gồm có miền Thượng Miến Điện, sau các chiến dịch Miến Điện vào  các thập niên 1270 và 1280.  Nhưng khi nhà Nguyên  thất thủ năm 1368, triều đại Minh  phá tan các  kẻ trung thành với nhà Nguyên  do Basalaxarmi lảnh đạo  và chiếm Vân Nam  các năm đầu thập niên 1390. Nhắc lại  là năm thế kỷ  từ  buổi đầu độc lập, dưới các triều Ngô (939 - 965 ), Đinh ( 968 - 979 ), tiền Lê   ( 980 - 1009 ) đến các triều Lý  ( 1010 -1225 ), Trần ( 1226 -   1400 ), Lê ( 1428- 1527 ), nước Việt Nam  đã thành tựu tiêu biểu một nền văn minh   Phục hưng  Đại Việt , hay nền văn hóa Thăng Long, kế thừa và phát huy  di sản  văn hóa cổ đại thời dựng nước  vừa phát triễn nâng cao  cơ sở sáng tạo của nhân dân và  giao lưu  văn hóa  với các nước láng giềng. Trong thời kỳ này,  dân tộc  ta còn ghi vào lịch sữ những võ công  hiển hách của hai lần phá Tống (  981 và  1077 ) , ba lần  bình Nguyên –Mông ( các năm 1258, 1285- 1288 )  và 20 năm đuổi Minh( 1407 – 1427 ) .   

    Trong triều đại Minh và Thanh, nhiều vùng rộng lớn Vân Nam  được  cai quản  dưới quyền  chế độ tù trưởng - thủ lảnh địa phương.  Cuộc chiến với Miến Điện  cũng xảy ra  ở thập niên  1760,  vì  các tù trưởng  địa phương cả hai nước Trung Quốc và Miến Điện đều cố gắng cũng cố  đất đai biên giới.  Dù rằng  phần lớn đã bị bỏ quên, cuộc Nổi Lọan  Panthay đẩm máu của tộc dân Hồi  hồi giáo và  các tộc dân thiểu số khác  chống lại nền cai  trị Mãn Châu của triều  đại Thanh  đã gây ra cái chết của gần 1 triệu người tại Vân Nam.  Chánh sách  Thanh triều có tên là  làm sạch   tỉnh khỏi dân hồi giáo - washing off   the Muslims -xiHui. Vân Nam cũng bị các sự cố chiến tranh kháng Nhật, khiến cho nhiều  dân tị nạn miền Biển Đông và các cơ xưởng công nghệ dờì sang Vân Nam.  Tỉnh đảm nhận  một ý nghĩa chiến lược, đặc biệt  khi  Con đường Miến Điện - Burma Road từ Lashio  ỏ Miến đến Côn Minh được chống giữ mảnh liệt, vì đây là con đường  cung cấp  quan trọng sống chết cho cố gắng chiến  tranh của Trung Quốc, Chống Nhật. Viện đại học Liên Đại - ? Lianda University ở miền Đông Trung Quốc bỏ chạy đến Trường Sa - Changsa , thủ phủ tỉnh Hồ Nam - Hunan.  Nhưng  quân Nhật thả bom Trường Sa tháng hai năm 1938. 800 giáo viên và sinh viên   phải chạy trốn một lần nữa, cuốc bộ  1000 dặm ( trên 1600 km )  đến Côn Minh, thủ phủ  Vân Nam  thuộc vùng  núi non Tây Nam Trung Quốc. Nơi đây họ thiết lập Viện đại học Liên Đại - Lianda.  Trong 8 năm trời chiến tranh thảm khốc, họ đã sống còn và họat động  ở những nhà của tạm dựng, thỉnh thỏang còn bị Nhật dội bom.  Thiếu thốn đủ mọi thứ  thực phẩm, trang bị, sách vỡ, áo quần  và các nhu cầu khẩn thiết khác;  thế nhưng họ đã  quản trị một viện đại học cận đại. Trong 8 năm chiến tranh ( 1937 -1945 ), Lianda  đã nổi tiếng khắp Trung Quốc vì đã đào tạo  ra  rất  nhiều  nhà hàn lâm, học giả, các nhà khoa học và trí thức Trung Quốc.  Đặc biệt  là hai nhà duy nhất  đọat giải Nobel  vật lý học  của Trung Quốc,  đã  tòng học ở Lianda  tại Côn Minh.                              

 

    Đôi chút địa lý

 

     Địa chất

 Vân Nam là bìa mép  viễn đông của nâng cao Hy Mã Lạp Sơn.  Được đẩy lên  vào thời Pleitoxen - Pleistocene, đặc biệt Trung Pleistocene, dù rằng nâng cao vẫn tiếp diễn ngày nay.  Phía Đông tỉnh  là một cao nguyên đá vôi  có địa hình Karst  và sông ngòi không đi lại được  chảy qua  các hẻm - gorge  núi cao.  Các hình thành  chánh yếu  trên mặt  cao nguyên là Hình thành   Mao Khẩu -Mao Kou    thời Permian Thấp hơn-Lower Permian,   đặc điểm là các trầm tích đá vôi dày ;  Hinh thành thời Lower Permian  Kỳ Hạ -  Qixia đặc diểm là  đá vôi đolomitic và đá đôlomitic - dolostones, các basalt  của Upper Permian  của Hình thành Ermeishan( tên củ  là cao nguyên basalt  Omeishan )  và các đá cát đỏ, đá bùn, đá đất thịt và các  tập hợp của Mesozoic - Paleogene, gồm luôn cả Hình thành  Lữ Phong - Lufeng  và nhóm Lữ Nam - Lunan,( Lumeiyi, Xiaotun , và các hình thành  Caijiacong ). Ở vùng này là  Rừng Đá - Forest Stone hay Thích Lâm -Shi Lin , những tháp nhọn  xoi mòn thẳng đứng  đá vôi ( Hình thành Mao Khẩu ). Ở vùng   miền Đông này, sông ngòi chảy theo hướng Đông. Nửa phần Tây  có đặc điểm là  các rặng núi và các sông ngòi  chảy theo hướng Nam hay  hướng Bắc.

               

    Khí hậu  

    Vân Nam là một khí hậu dịu dàng, thời tiết dễ chịu và  hiền lành,  vì tỉnh nằm về phía sườn núi hướng Nam, nhận ảnh hưởng  cả hai đại dương Thái Bình Dương và Ấn Độ  Dương , nhưng dù cho thời gian canh tác được  dài, địa thế  gồ ghề cống hiến ít đất đai trồng trọt được.  Theo xếp lọai  khí hậu Koppen, phần lớn tỉnh nằm trong cao nguyên phụ nhiệt đới  ( Koppen Cwb ) hay vùng phụ nhiệt đới ẩm thấp ( Cwa ), có mùa đông  dịu dàng  đến ấm áp, và mùa hè vừa phải. Ngòai  phía Nam  gần như nhiệt đới, nơi  nhiệt độ thường cao hơn 30⁰ C (  86 ⁰ F )  trong nữa năm ấm áp. Tổng quát, nhiệt độ trung bình tháng giêng là  từ 21⁰  đến 27 ⁰C  ( 70- 81 ⁰ F ). Vũ lượng trung bình hàng năm  là từ 600 mm đến 2300 mm ( 24 đến  91 ngón - inch Anh ) . Phân nữa mưa rơi xuống từ tháng 6 đến tháng 8.  Vùng cao nguyên có nhiệt độ ôn hòa.  Vùng vực sâu - canyon phía Tây nóng nực và ẩm thấp tại các đáy thung lũng, nhưng trên các đỉnh núi gió  băng giá thổi qua.  

 

 Địa hình

  Lảnh thổ Vân Nam  phần lớn núi non, đặc  biệt ở phía Bắc và phía Tây. Những lọat dãy núi cao  lan tràn khắp tỉnh. Có một vùng vực sâu  khác biệt  phía Tây  và một vùng cao nguyên  phía Đông.  Độ cao trung bình là 1960 m ( 6500 bộ Anh ).  Các núi cao nhất là  ở phía Bắc, có khi trên 5000m- 16000 bộ ( nhắc lại là PhăngXiPăng cao nhất Việt Nam  chỉ hơn 3000m ). Phía Nam, núi không cao qúa 3000 m ( 9800 bộ ).  Núi cao nhất phía Bắc là  đỉnh Kawagdebo  ở huyện Deqin- Đức Khâm   thuộc  cao nguyên Di Khánh- Diking  cao  6 740 m ( 22 110 bộ ). Núi thấp nhất ỏ thung lũng sông Hồng  huyện Hà Khẩu, gần biên giới Việt Nam, chỉ cao  76.4 m ( 251 bộ ) .

    Vân Nam có rất nhiều hồ. Tỉnh chứa 9 hồ lớn diện tích  trên 30 km²( 12 dặm Anh vuông ).  Gồm:  Hồ Dian Trì- Dianchi gần thủ phủ Côn Minh, Hồ  Phúc Hiến - Fuxian  ở Dư  Tây- Yuxi   là hồ sâu đưng thứ hai Trung Quốc , Hồ Erhai gần TP Đại Lí ,  Hồ Lữ  Gù - Lugu ở Ninh Lăng - Ninglang   gần ranh giới  Tứ Xuyên,  Hồ Kỳ Lữ - Qilu  phía Nam hồ Fuxian ở huyện Tống  Hải- Tonghai , Hồ Dương Vĩnh - Yangzong ở  huyện Yi Liang, Hồ  Yilong và hồ Hưng Tôn - Xing yun …

   Vân Nam là nguồn hai   sông  Tây Giang- Xi River  ( tên địa phương là  Nam Phan ? - Nanpan    và  Suối Hồng - Hongshui )  và sông Nguyên - Yuan River. Hongshui  là suối nguồn chánh của Sông Tây .  Bắt nguồn   từ Nanpan  ở phía Đông Vân Nam,  chảy về Nam và về Đông  làm  thành ranh giới giữa  tỉnh  Quý Châu và vùng tự trị Quảng Tây . Dài 345 km ( 214 dặm Anh ) , nó  hiệp với sông  Dư - Yu ỏ Quý Bình ,  rồi sau đó trỏ thành Tây Giang.  Đúng ra, Vân Nam  có 6 hệ thống sông chánh yếu chảy qua :

-Sông Dương Tử  tại tỉnh có tên là  Tân Sa Giang - JinshaJiang ( sông Cát vàng - Golden Sands   )  ỏ phía Bắc

- Sông Châu - Pearl River  bắt nguồn gần  Cù?kinh- Qujing  chảy về Đông

- Sông Cửu Long ( Mê kông )- Lạn Thương Giang,  Lancang jiang, chảy từ Tây Tạng đến Nam Hải ( Biển Đông ) làm thành biên giới  giữa Lào và Miến Điện, giữa Lào và Thái Lan và ngang qua Lào, Căm Bốt và Việt Nam     

-  Sông Hồng - Red River ( Nguyên - Yuan,  hay Hồng Hà- Honghe ) bắt nguồn  ở núi phía Nam Dali  rồi đến Biển Đông qua Hà Nội, Việt Nam.

- Sông Salween - Nujiang chảy đến Vịnh Martaban và Biển Andama, ngang qua Miến Điện.

- Sông Irrawaddy  bắt nguồn từ  nơi hai sông hợp nhau của tiểu bang Kachin - Miến Điện, có vài phụ lưu nhỏ tại viễn tây Vân Nam, tỉ như Dulongjiang và sông Taping và các sông thuộc huyện Đức Hồng - Dehong.  

 

   Tài nguyên thiên nhiên

 

   Nguồn giàu có Vân Nam là tài nguyên khóang chất  rộng lớn. Khai thác hầm mỏ  là công nghệ đứng hàng đầu tỉnh.  Vân Nam đã  chứng minh chứa 86 trầm tích khóang chất lọai lớn nhất nước  ở 2 700 vị trí.  Chừng 13%  trầm tích khóang chất chứng minh lớn nhất Trung Quốc   và ⅔ trầm tích  cũng thuộc lọai lớn nhất  thung lũng sông Dương tử  và miền Nam Trung Quốc.  Vân Nam đứng hàng nhất nước về  trầm tích kẻm,  chì, thiếc, cadmium, indium, thallium , và crocidolite.  Các trầm tích khác là sắt, than đá ,  đồng, vàng, thủy ngân, bạc, antimony và sulfur. Hơn 150 lọai khóang chất  đã được klhám phá ở Vân Nam. Tiềm năng các trầm tích chứng minh trị giá 3 ngàn tỉ đồng nhân dân tệ, 40% là khóang chất nhiên liệu, 7.3% là khóang chất  kim lọai và 52.7 %  là khóang chất không kim lọai.        

   Vân Nam  có đủ và nhiều sông, hồ.  Dòng nước chảy hàng năm trong tỉnh  là 200 km khối – cubic kilometers, 3 lần hơn sông Hòang Hà – Yellow  River.  Các sông từ ngòai chảy vào tỉnh  tăng thêm 160 km khố , có nghĩa là mỗi ngườI Vân Nam có hơn 10 ngàn mét khối nước.  Đây là con số 4 lần hơn  trung bình Trung Quốc. Các nguồn  tài nguyên thủy tính này  tạo ra năng lượng thủy điện cao.  Trung Quốc  đang xây một lọat  đập trên sông Mê Kông  để  phát triễn giao thông  đường sông và nguồn điện lực. Đập thủy điện đầu tiên là ở Manwan năm 1993.

 

     Đa dạng sinh học

 

     Vân Nam là tỉnh đa dạng sinh học  cũng như văn hóa nhất Trung Quốc. Tỉnh chứa  núi đỉnh tuyết phủ đầy vàcác môi trường  nhiệt đới thật sự, cho nên giúp hổ trợ một quang phổ  to lớn nhiều lọai  các lòai và cây cối  khác nhau. Hoa trà mi Vân Nam – Camellia reticulata  là biểu hiệu tỉnh. Mùa hè, Đại Cao Nguyên Tây Tạng hành động như thể một rào cản gió mùa, chụp bẩy  ẩm thấp cho tỉnh. Điều này giúp cho hệ thực vật núi cao – alpine flora Vân Nam  có lần được xem là “Tình trạng um tùm không nơi nào có   cả” . Địa hình phối hợp với  ẩm thấp nhiệt đới chịu đựng đa dạng sinh học cao cực kỳ  và  tính cách đặc hửu – endemism  cao độ, có lẽ giàu thực vật học nhất các vùng ôn đới thế giới . Tỉnh  đếm được  17 000  lòai thực vật cao cấp,  trong đó  ước lượng 2500 lòai là đặc hửu. Có người đã nói: Tỉnh Vân Nam chứa đa dạng thực vật trổ hoa  bằng tất cả mọi  loài  cây cối trổ hoa  nhập chung của Bắc Bán Cầu.    

 Vân Nam  chỉ chiếm ít hơn 4 %  lảnh thổ Trung Quốc  , nhưng lại chứa khỏang phân nữa chim chóc và lòai vật có vú Trung Quốc . Vân Nam là gia cư  của  con min – gaur  Đông Nam Á , con bò rừng khổng lồ - giant forest dwelling ox , cọp Đông dương,  và voi Á châu .  Vài lòai đã biến mất ,có thể đã tuyệt tích  tỉ như    rùa hộp box turtle Vân Nam ,và vượn thần giữ nhà – lar gibbon Vân Nam . Khỉ mủi tẹt hếch snug nosed mon key Vân Nam  hay khỉ Đen mủi tẹt hếch là một lọai linh trưởng – primates   họ Cercopithecidae  đang bị hiểm  nguy.

    

 Phần II:  sẽ tiếp Phát triễn Vân Nam

    Nông  nghiệp Vân Nam

 

     Nông Nghiệp Vân Nam giới hạn   vào các đồng băng trên cao  , các thung lũng mở và các  đồi núi bậc thang  . Đất bằng hiếm có, cho nên chỉ có 5% đất đai  Vân Nam trồng trọt được . Lúa gạo  là mùa màng chánh, sau nđó là bắp ( ngô )  lúa mạch , lúa mì ,  hột cải làm dầu ăn  - rapeseed , khoai lang,  đậu nành ( đổ tương ),  trà ,  mía,  thuốclá  và bômg vải . Trên dốc núi cao ở miền Tây,  nuôi súc vật và trồng cây đốn gỗ  tỉ như giá tị - teck  , một tài nguyên gía  trị ở Tây Nam.  Thuốc lá  là sản  phẩm xuất cảng chánh yếu  và là một thành phần lớn của GDP .  Hơn nữa ,   tiềm năng cạnh tranh  mạnh mẽ của Vân Nam là   công nghệ  trồng cây trái  và rau  đậu –vegetables , đặc biệt là rau đậu tươi  hay  sấy khô  và táo tây-pom tươi.  Vân Nam là  một trong những vùng thế giới  tài nguyên  dồi dào nhất về nấm hoang dã ăn được.  Trung Quốc kê khai là có 938  lọai nấm ăn được, trong số này  800 lọai thuộc Vân Nam .   Năm 2004,  Vân Nam xuất khẩu 7 740 tấn nấm hoang dã ăn được, chiếm  70% tổng số nấm Trung Quốc xuất cảng . Lọai nấm tên gọi là “ nấm thông- pine mushroom”   là một sản phẩm chánh yếu của tỉnh và xuất khẩu số lượng lớn sang Nhật.