2/8/2015

    
 Bệnh tâm thần là triệu chứng rối loạn tâm thần hoặc rối loạn tinh thần là hình thức tâm lý hoặc hành vi cá biệt được cho là gây ra đau khổ, mất khả năng cư xử cũng như phát triển bình thường. Có nhiều triệu chứng rối loạn tâm thần, và cũng có nhiều khía cạnh hành vi của con người và cá nhân có thể trở nên rối loạn. Lo lắng hay sợ hãi cản trở các chức năng bình thường có thể được xếp vào rối loạn lo âu. Nhóm thường gặp bao gồm ám ảnh, rối loạn lo âu tổng quát, rối loạn lo âu xã hội, rối loạn sợ hãi, sợ khoảng trống, rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn căng thẳng sau khi bị thương tích…

 

     Rối loạn tâm thần rất phổ biến. Trên thế giới cứ 3 người là có một người mắc bệnh ở hầu hết các nước phát triển, tại một thời điểm nào đó trong đời họ. Một cuộc khảo sát đang diễn ra cho thấy rối loạn lo âu là phổ biến nhất trong tất cả các quốc gia. Các tỉ lệ thay đổi theo mỗi nơi. Ở Hoa Kỳ, rối loạn tâm thần về lo âu chiếm tỉ lệ 28,8% trên dân số. Một nghiên cứu trên toàn châu Âu năm 2004 cho thấy rằng rối loạn về lo âu 13,6%. Một ghi nhận về khảo sát năm 2005 ở 16 nước châu Âu cho thấy 27% người châu Âu trưởng thành bị ảnh hưởng bởi ít nhất một chứng rối loạn tinh thần trong thời gian 12 tháng. Tỉ lệ các rối loạn về tâm lý thường bằng nhau giữa nam và nữ, nhưng nữ thì có khuynh hướng cao hơn về trầm cảm. Mỗi năm có khoảng 73 triệu phụ nữ trên khắp hoàn cầu bị ảnh hưởng của trầm cảm nặng, và tự tử xếp hạng thứ 7 trong các nguyên nhân gây tử vong trong độ tuổi 20-59. Rối loạn trầm cảm chiếm gần 41,9% bệnh về rối loạn tâm thần ở phụ nữ so với nam là 29,3%.

 

     Không có nguyên nhân cụ thể của bệnh tâm thần. Một cách tổng quát được cho là gây ra bởi một loạt các yếu tố di truyền và hoàn cảnh trong xã hội với thực tế của đời sống. Thống kê cho thấy bệnh tâm thần phổ biến hơn ở những người có thành viên trong gia đình cũng có bệnh tâm thần. Sự biến đổi sinh lý trong não bộ được cho là ảnh hưởng đến tâm trạng của tâm thần. Sự dẫn truyền của thần kinh đóng vai trò quan trọng trong một số bệnh tâm thần. Trong một số trường hợp, sự mất cân bằng của tuyến nội tiết ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần liên hệ trực tiếp đến đời sống trong gia đình. Bệnh tâm thần có thể bắt đầu ở mọi lứa tuổi, từ tuổi ấu thơ đến trưởng thành và sau đó. Nếu không được chữa trị bệnh tâm thần có thể gây ra vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tình cảm liên quan đến hành vi và thể chất như vô gia cư hay cuối cùng tự quyết định về cõi thiên thai là thế đấy.

 

     Điều trị phụ thuộc vào bệnh tâm thần đặc biệt, mức độ nghiêm trọng của tình hình cuộc sống. Thường thì cách tiếp cận nhóm là thích hợp để đảm bảo tất cả các nhu cầu tâm thần, y tế và xã hội được đáp ứng. Nếu có bệnh nhẹ và triệu chứng tâm thần được kiểm soát tốt, có thể chỉ cần điều trị từ một bác sĩ chuyên khoa về tâm thần kết hợp với bác sĩ chuyên về tâm lý. Nhiều phương pháp điều trị cho bệnh tâm thần cần phải tùy thuộc vào mức độ, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và những gì mà bác sĩ nghĩ rằng tốt nhất. Mặc dù thuốc tâm thần có khi không chữa khỏi bệnh, thường có thể cải thiện triệu chứng một cách đáng kể, cho dù có trầm cảm, tâm thần phân hóa, rối loạn lo âu hay những điều kiện khác. Ngoài thuốc cần thêm những phương pháp như tâm lý, vật lý trị liệu… giúp hiệu quả hơn.

 

     Thuốc chống trầm cảm có thể giúp cải thiện các triệu chứng như buồn bã, tuyệt vọng, thiếu năng lượng, khó tập trung và thiếu quan tâm trong hoạt động. Thuốc chống trầm cảm tiêu biểu là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIS) như fluoxetine (Prozac) và citalopram (Celexa). Hiện cũng có nhiều loại khác của thuốc chống trầm cảm, tốt nhất phụ thuộc vào tình hình cụ thể và làm thế nào cơ thể phản ứng với thuốc. Thuốc ổn định tâm thần bao gồm lithium (Lithobid), divalproex (Depakote), lamotrigine (Lamictal) và những loại khác. Đôi khi, thuốc ổn định tâm thần được thêm vào thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm.

 

     Thuốc chống lo âu được sử dụng để điều trị rối loạn lo âu, như rối loạn lo âu tổng quát và rối loạn hoảng sợ. Cũng có thể hữu ích trong việc giúp làm giảm kích động và mất ngủ. Những thuốc này thường nhanh chóng giúp giảm các triệu chứng trong ít nhất là 30 phút. Một nhược điểm lớn là nó có thể gây ra phản ứng phụ. Thuốc chống lo âu bao gồm alprazolam (Xanax), lorazepam (ATIVAN) và nhiều loại khác. Thuốc chống loạn tâm thần thường được sử dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực hoặc thêm vào thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm. Thuốc chống loạn thần bao gồm clozapine (Clozaril), olanzapine (Zyprexa)…

 

     Tâm lý trị liệu là một thuật ngữ chung cho quá trình điều trị bệnh tâm thần bằng cách nói về tình trạng và các vấn đề liên quan với một nhà cung cấp sức khỏe tâm thần. Tìm hiểu về tình trạng và tâm trạng, cảm xúc, suy nghĩ và hành vi. Sử dụng những hiểu biết và kiến thức có được trong tâm lý trị liệu, có thể tìm hiểu đối phó và kỹ năng quản lý lo âu khủng hoảng “stress”. Tâm lý trị liệu thường có thể thành công hoàn thành trong vài tháng, nhưng một số trường hợp cần điều trị lâu dài. Tâm lý trị liệu có thể diễn ra một ngày một, trong một nhóm hay cùng với các thành viên trong gia đình.

 

     Kích thích não đôi khi được sử dụng phương pháp điều trị trầm cảm và một số rối loạn sức khỏe tâm thần khác. Thường là dành cho các tình huống trong đó thuốc và tâm lý đã không có hiệu quả được áp dụng những phương pháp như:

 

     * Electroconvulsive Test (ECT): ECT là dùng dòng điện được chuyển qua não bộ, gây sự co giật ngắn, làm kích động thay đổi hóa học não có thể nhanh chóng làm giảm triệu chứng của một số bệnh tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm. Bởi vì nó có thể cung cấp những cải tiến đáng kể trong các triệu chứng nhanh hơn so với tâm lý hay dùng thuốc, ECT có thể là lựa chọn điều trị tốt nhất trong các tình huống nhất định. ECT có thể gây ra một số tác dụng phụ.

 

     * Kích thích Transcranial: Phương pháp này sử dụng nam châm mạnh để kích thích các tế bào ở các bộ phận của bộ não liên quan đến cảm xúc. Điều này xuất hiện để làm giảm các triệu chứng trầm cảm ở một số người.

 

     * Kích thích dây thần kinh phế vị. Quy trình này sử dụng một thiết bị nhỏ chạy pin (xung điện) cấy vào ngực trên. Nó kết nối với một sợi dây thần kinh ở cổ dẫn đến não. Các máy phát xung điện định kỳ kích thích các dây thần kinh phế vị. Các tín hiệu điện sau đó đi lên các dây thần kinh phế vị đến não. Điều này được cho là giúp giảm trầm cảm bằng cách kích thích các tế bào não.

 

     * Kích thích não bộ sâu. Với thủ thuật này, một máy phát xung nằm ở ngực trên gửi kích thích điện qua dây dẫn đến các khu vực sâu trong não. Điều này được cho là ảnh hưởng đến các bộ phận của não liên quan đến tâm trạng, giảm nhẹ triệu chứng trầm cảm. Nó cũng có thể hữu ích cho chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Bởi vì nó liên quan đến việc phẫu thuật não và phẫu thuật ngực, điều này được xem là một cách điều trị cuối cùng.

 

     Trong hầu hết các trường hợp, bệnh tâm thần sẽ không nhận được tốt hơn nếu cố gắng để xử lý nó một mình, không được chăm sóc chuyên nghiệp. Nhưng cũng có thể làm một số việc cho chính bệnh nhân tự tuân theo các điều trị của bác sĩ. Uống thuốc theo chỉ dẫn. Tìm hiểu về tình trạng, giáo dục về tình trạng có thể trao quyền và khuyến khích để tham dự vào kế hoạch điều trị. Làm việc với bác sĩ hoặc bác sĩ chuyên khoa để tìm hiểu những gì có thể gây ra các triệu chứng. Thực hiện một kế hoạch để biết phải làm gì nếu triệu chứng trở lại. Liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia trị liệu nếu nhận thấy bất kỳ thay đổi trong các triệu chứng hoặc cảm thấy thế nào. Hãy xem xét liên quan đến thành viên gia đình hoặc bạn bè đến xem cho dấu hiệu cảnh báo.

 

     Hoạt động thể chất và tập thể dục có thể giúp quản lý nhiều triệu chứng như stress, trầm cảm và lo âu. Hoạt động cũng có thể chống lại các tác động của một số thuốc tâm thần có thể gây tăng cân. Xem xét việc đi bộ, chạy bộ, bơi lội, làm vườn hoặc đi lên một hình thức tập thể dục mà bệnh nhân ưa thích. Tránh thuốc nghiện ma túy và rượu có thể làm bệnh tâm thần trở nên trầm trọng thêm các triệu chứng hoặc tương tác với thuốc. Hãy thường xuyên chăm sóc y tế. Đừng bỏ qua lần hẹn gặp bác sĩ gia đình kiểm tra, đặc biệt là nếu không thấy khỏe. Có thể có một vấn đề về sức khỏe cần phải được giải quyết, hoặc có thể gặp tác dụng phụ của thuốc.

 

     Ghi nhận ý kiến của bác sĩ chuyên khoa về việc cải thiện kỹ năng đối phó thích ứng, và xem xét các thủ thuật: Tìm hiểu về bệnh tâm thần. Bao gồm gia đình, điều này có thể giúp những người quan tâm hiểu những gì đang xảy ra và tìm hiểu làm thế nào để họ có thể giúp. Hãy kết nối với bạn bè và gia đình. Hãy tham gia vào các hoạt động xã hội và nhận được cùng với gia đình hay bạn bè thường xuyên. Yêu cầu giúp đỡ khi cần của những người thân.

 

     Làm việc với bác sĩ chuyên khoa để tìm hiểu những gì có thể gây ra các triệu chứng của bệnh tâm thần. Thực hiện một kế hoạch để biết phải làm gì nếu triệu chứng trở lại. Liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia trị liệu nếu nhận thấy bất kỳ thay đổi trong các triệu chứng. Hãy xem xét liên quan đến thành viên gia đình hoặc bạn bè cho dấu hiệu cảnh báo.

 

     Điều kiện sức khỏe tâm thần có thể rất khó điều trị nếu chờ cho đến khi các triệu chứng trở nên tồi tệ. Duy trì điều trị dài hạn cũng có thể giúp ngăn ngừa tái phát các triệu chứng. Khuyên nên ngủ đủ giấc, ăn uống điều độ bỗ dưỡng (tránh rượu bia, thuốc lá, chất kích thích), sinh hoạt lành mạnh và tập thể dục thường xuyên đều có thể giúp đỡ cho bệnh tâm thần.

 

BS Trần Văn Diên, Texas USA ngày 26/07/2015

Học sinh Công Thôn 1970-1973 NLS Cần Thơ