3/7/2016
Những ý kiến lớn về sinh học :
Tế bào-B hay không tế bào-B ?
GS Tôn Thất Trình
|
Chứngđau cơ viêm tủy sống – myalgic encephalitis hay hội chứng mệt mỏi kinh niên – chronic fatigue syndrome là một rối lọan phức tạp, tuồng như là một bùa mê thầy mo- voodoo hex hơn là một bệnh tật . Bệnh nhân có thể nằm liệt giường ở phòng tối om , đau đớn mãn tính thuờng có những triệu chứng hệ thần kinh , tỉ như đau cơ bắp ( bắp thịt ), đổ mồ hôi và hoa mắt – chóng mặt. Các bác sĩ y khoa đã nêu ra nhiều nguyên nhân từ bệnh mụn rộp -virus herpes đến virus ngược – retrovirus, đến trầm kha - depression . Nhưng một giải thích lạ lùng mới gợi ý rối lọan là một bệnh tự miễn nhiễm – autoimmune của hệ thống thần kinh do các các tế bào –B quá hăng hái – over active gây ra. Tế bào –B, B-cells thường có trách nhiệm khuấy tung các kháng thể giết mầm bệnh – pathogen killing antibodies.
Năm 2011, hai nhà ung thư học Na Uy, Oystein Fluge và Olaw Mella thuộc bệnh viên Viện đại học Haukeland ở Bergen, cùng cácđồng nghiệp, nghiên cứu 30 người chẩn bệnh đau hội chứng rối lọan miễn nhiễm mệt mỏi kinh niên – chronic fatigue immune dysfunction syndrome (CFIDS ). Mỗi người nhận một thuốc làm yên lòng – placebo hay một thuốc hóa chất chữa trị rất đặc thù tên gọilà rituximax, làm giảm thiểu mau lẹ và một cách lựa chọn các tế bào –B. Sau 12 tháng, 10- 15 bệnh nhân uống thuốc đã cải thiện đáng kể. Chỉ có hai người trong số 15 người ở placêbo là cải thiện .
Nghiên cứu này đánh dấu chỉ một bước tiến trong nhóm khảo cứu tụ điểm vào nhiệm vụ của các tế bào –B trong hệ thống tự miễn nhiễm. Trong khi chúng rất cần thiết giúp thân thể đuổi lui các tấn công, nếu có điều gì sai lạc, các tế bào -B có thể tạo dựng những kháng thể tấn công các mô lành mạnh.
Mãi gần đây, các tế bào-T ( T- cells ) , những tế bào họat hóa và điều hòa các phân tử có trách nhiệm kiểm sóat viêm sưng và phản ứng miễn nhiễm,đã được xem là những kể phối hợp lớn cho tính miễn nhiễm. Chúng cũng được xem là những kẻ thúc đẩy chánh cho các rối lọan tự miễn nhiễm.
Lần lượt, các nhà khảo cứu xem các tế bào –B là những ong thợ - worker bees lảnh chỉ thị của các tế bào-T . Theo Jonathans Edwards , nhà thấp khớp học và khảo cứu đã về hưu, tế bào –T rất thời thượng một thờigian lâu dài và “ các tế bào-B chỉ được xem là chán ngấy” . Nhưng Edwards không bao giờ bị thuyết phục các tế bào-T là alpha và Omega của miễn nhiễm.
 |
| Tế Bào T |
Các tế bào-B bắt đầu
Cuối cùng ra, tế bào –B đóng một vài trò chánh và đôi khi độc lập ở chức năng miễn nhiễm, nhảy múa với các tế bào-T ở một vòng chất lỏng và tương tự Escher like. Chẳng hạn, các phép chữa trị đặc thù kháng tế bào –T không hửu hiệu tí nào cả cho viêm khớp thấp khớp rheumatoid arthritis( RA) và Edwrads không nghĩ rằng các tế bào –T giải thích cách nào bệnh vẫn tiếp diễn. Ông và các đồng nghiệp ở viện đại học College tại Luân Đôn, đã họatđộng trong 10 năm lắp ráp nhau một giảthiết về vai trò của tế bào-B ở RA, rồi họ bắt đầu thử nghiệm .
Năm 2004, mốc lịch sử nghiên cứu này đăng tải trên tạp chí New England Journal of Medicine, thay đổi cách nào họ tiến tới RA. Thử nghiệm ngẩu nhiên theo dõi 161 bệnh nhân được chửa hoặc bằng một thuốc qui ước hủy bỏ miễn nhiễm tên là methotrexate hoặc với methotrexate cọng thêm rutiximax, một loại giết chết tếbào –B . Hơn 40 % bệnh nhân nhận thuốc phối hợp đã cải thiện nhiều sau 24 tuần lễ và họ duy trì cải thiện thêm 24 tuần lễ nữa. Chỉ 13% ai đã nhận methotrexat riêng rẽ là được cải thiện.
Edwards nói : “ các tế bào –T và tế bào-B cộng tác với nhau. Chúng tôi nghĩ rằng các tế bào- B có thể đôi khi làm một sai lạc, tạo ra những kháng thể tự động và lừa các tế bào-T cấp cho chúng giấy phép tiếp tục làm như vậy. Chúng tôi lấy đi, giảm sút các tế bào-B, các khảng thể tan biến dần dần và con bệnh cải thiện, nhưng rồi thì sĩ số tế bào –B tăng trở lại và con bệnh cầnđược tái chửa trị.
Theo nhà sinh học miễn nhiễm Mark Shlomchik, việnđại học Yale đã nghiên cứu tương tác giữa các tế bào-B và hai lọai chất nhận– receptors trong chúng là TLR7 và TLR9 , “ tế bào -B là những tế bào điềm tỉnh , lạnh nhạt”. “ Các tế bào-B thật ra đang theo tiến trào đúng theo thời gian thật sự trong thân thể chúng ta”, cũng theo lời Shlomchik. Khi các tế bào–B gặp một mầm bệnh, vài tế bào đã có thể dính chặc vào nó rồi, với một độchính xác nào đó. Nhưng khi chúng bắt đầu phân bào và thay đổi các gen (es ) của chúng , cạnh tranh các tế bào-B khácđể tạo ra một kháng thể một cách hết sức chính xác. Tiến trình tuyễn chọn thiên nhiên này có thành quả bên trong tế bào_B dính chặc gần hòan hảo.Đến điểm này, các tế bào –T cho phép chúng phân bào mau lẹ và sản xuất ra hàng triệu tế bào-B con gái chúng, có cơ làm ra một kháng thể đặc thù. Tiến trình này có thể nhiều ngày, nhiều tuần lễ, cắt nghĩa tại sao bạn lại không phục hồi sau khi bị cúm trong vài giờ đồng hồ.
Nhà miễn nhiễm học Philippa Marrack thuộc Viện Y Khoa Howard Hughes cũng đã nghiên cứu tếbào –B và chất nhận TLR7 nói : “ co lẽ tiến trình này cũng xảy ra với tự miễn nhiễm. Edwards cho rằng điều này có nghĩa lý ; các tế bào-B được xemlà đột biến được và đó là điều chúng đã làm. Thỉng thỏang chúng làm sai lầm được các tế bào–T chấp thuận
Hai nhà ung thư học Na Uy Fluge và Mella ghi là Edwards đã cảm ứng công trình của họ. Họ cũng nghĩ rằng thành quả của họ gợi ý một kháng thể chưa biết- có lẽ là một kháng thể chống lại mình - nhắm vào các mô thân thể lành mạnh, khởi động hội chứng mệt mõi kinh niên . Vì chưng , dù giảm bớt mau lẹ tế bào -B, cải thiện cũng chậm rải. Con bệnh phản ứng với chữa trị, cần 2 đến 8 tháng để cho ra một phản ứng.
Fluge nói: chúng tôi giả thiết là cải thiện xảy ra lúc tế bào –B tạo dựng tự kháng thể,những kháng thể của chính ngay mô – tissues một người nào đó, rồi dần dần bị lọai bỏ chậm rì . Điều này có thể kéo dài hàng tháng . Cách giải thích này đuợc hổ trợ theo sự kiện là 8- 10 bệnh nhânn đã cải thiện lại bị măc lại bệnh. Khi các mức tế bào - B phục hồi theo thời gian , chúng bắt đầu làm ra lại kháng thể. Các bệnh nhân này lạiđược tái chữa trị.
Flude và Mella nay đang họat động ở một nghiên cứu đa trung tâm và theo dõi các bệnh nhân nguyên thủy khi họ nhận những chửa trị sinh cường thêm, để thử nghiệm và qui định các chữa trị tối hảo hơn cho CFIDS. Cho đến nay, các thành quả của hai ông đúng theo đường lối giả thiết của họ trước đó, dù rằng chỉ 2 phần 3 bệnh nhân phản ứng với những chửa trị. Điều này gợi ý là có thể có một cơ chế thứ hai đưa tới CFIDS một cách độc lập.
Hiện nay , các thuốc như rituximab làm mất đi tế bào-B, không chỉ cung cấp một thoa dịu ai mắc bệnh đau tự miễn nhiễm, nhưng một phương cách mới hiểu biết những điều kiện này – những một hậu quả không định trước của tiến trình tuyễn chọn thiên nhiên tế bào-B thực hiện mỗi khi chúng gặp một mầm bệnh mới. Đây là một tiến trình vô cùng hữu hiệu, ngọai trừ khi nó sai lầm.
Cái gì khiến tế bào –B gỏ điểm ?
Điều quiđịnh nếu nột tế bào –B cá nhân phân bào – divide , sảan xuất một kháng thể hay làm tiến trào ? Những lý thuyết đang thịnh hành gợi ý là các tế bào-B phản ứng cùng các mệnh lệnh bên ngoài, tỉ như các hormone; nhưng vài nhà khảo cứu Úc Châu nay tin tưởng rằng các lực đẩy phía sau có thể, ít nhất là một phần , ở bên trong .
Nhà miễn nhiễm học Phil Hodgkin của viện Khảo cứu Y Khoa Eliza Hall, nói là hệ thống miễn nhiễm có một lọai phân phối bỏ qua của tế bào-B tương ứng cho các kết quả có cơ xảy ra . Sốphận căn bản mỗi một tế bào-B đã đượcđóng si kín, nói một cách khác , là ở ngay từ đầu. Rồi các hormon chỉ đơn giản xếp thành chồng cỗ bài cho các hậu quả đặc thù .
Bằng cách họa kiểu những mô hình tóan học, hầu tiên đóan chính xác các cư xử tiềm thế của tế bào-B, các nhà khảo cứu hy vọng là vẽ ra những thuốc chủng - vaccines và phép chữa trị miễn nhiễm mới, tỉ như hội chứng mệt mõi kinh niên.
( Chiếu theo Jill Nemark và Beanna Draxler, nguyệt san Khám Phá số tháng 5-2013 )
