30/7/2015

Cập nhật hiểu biết về:

     

     Kampuchea Dân chủ  ( thời đại Khmer Đỏ ) ( 1975 - 79 )

 

   Ngay sau khi thắng trận , CPK  ra lệnh mọi thành phố và thị trấn phải tản cư,  đưa toàn thể dân thị thành ra miền quê  làm việc như nông dân , vì CPK cố  thay đổi xã hội Khmer  theo dạng kiểu mẩu Pol Pot đã nhận thức.   Chánh phủ mới  cố tìm kiếm thay đổi tòan diện cơ cấu  xã hội Căm Bốt .   Mọi tàn tích xã hội cũ cũng như tôn giáo đều bị hủy bỏ.  Nông nghiệp bị tập thể hóa , và phần căn bản công nghệ  còn sống sót, đều bị gạt bỏ và đặt dưới sự  kiểm soát quốc gia. Liên hệ  của Kampuchea Dân chủ với Việt Nam và Thái Lan  tệ hại mau lẹ,  thành quả của các xung đột  biên giới và khác biệt ý thức hệ .  Tuy là Cọng Sản , CPK  mảnh liệt quốc gia tính và mọi thành phần Khmer Đỏ  đã có sinh sống ở Việt Nam đều bị thanh trừng.  Kampuchea Dân Chủ  thiết lập quan  hệ chặc chẻ với Cọng Hòa Nhân Dân Trung Quốc và tranh chấp Căm Bốt - Việt Nam trở  nên một thành phần của  cuộc cạnh tranh  Tàu- Nga Sô Viết ; Mạc Tư Khoa - Moscow  ủng hộ   Việt Nam. . Xung đột biên giới  tệ  hại thêm  khi quân sự  Kampuchea Dân Chủ  tấn công các làng Việt Nam ( xem phần nói về các sự cố này ở các bài về tỉnh Gia Lai, Trà Vinh … của Tập san “Theo dõi Bóng Dáng …”  Chế độ cắt đứt liên hệ  với Hà Nội tháng chạp  năm 1977 , phản đối Việt Nam cố tâm tạo dựng Liên Hiệp Đông Dương  - Indochina Federation . Giữa năm 1978, lực lượng Việt Nam  xâm chiếm Cambodia , tiến sâu chừng 48 km ( 30 dặm Anh )  trước khi mùa mưa bắt đầu.  Những lý do Trung Quốc ủng hộ CPK là để ngăn ngừa   phong trào Liên kết Đông Dương - Pan Indochina  và duy trì ưu thế quân sự Tàu  ở trong vùng .   Liên hiệp Sô Viết - Nga Sô  ủng hộ một Việt Nam  mạnh mẽ  là để duy trì một chiến tuyến thứ hai  chống lại Trung Quốc lỡ khi có xung đột Nga - Tàu  và ngăn ngừa Trung Quốc bành trướng thêm .  Kể từ khi Xít ta Lin - Stalin chết ,  liên hệ  giữa  Trung Quốc  Mao kiểm sóat và Nga Sô  tốt đẹp nhất,  cũng chỉ là âm ấm - thiếu nhiệt tình nhưng không lạnh nhạt.  Từ tháng hai  đến tháng ba năm 1979,  Trung Quốc và Việt Nam sẽ đánh nhau  một cuộc chiến ngắn ngủi Việt Trung quanh vấn đề này. Tháng chạp năm 1978 , Viêt Nam tuyên bố  thành lập Mặt Trận   Thống Nhất Kampuchea Cứu Quốc -  Kampuchean United Front for  National Salvation , KUFNS  dưới quyền Heng Samrin , nguyên là chỉ huy  một sư đòan Kampuchea Dân Chủ . Gồm có  các Cọng Sản Khmer   ở lại Việt Nam sau 1975  và các chức quyền  của khu vực miền Đông  như Heng Samrin, Hun Sen ; những người   đã rời Căm Bốt về Việt Nam năm 1978.  Cuối năm 1978 , lực lượng Việt Nam  tung ra một cuộc xâm chiếm tòan thể Căm Bốt, chiếm  Phnom Penh ngày 7 tháng giêng năm 1979  và đuổi các thành phần còn lại của quân đội Kampuchea Dân Chủ về phía Tây, phía  Thái Lan. Ở nội tình CPK , nhóm lảnh đạo tốt nghiệp Paris- Pol Pot, Ieng Sary , Noun Chea và Son Sen  -  nắm quyền  kiểm sóat.  Tháng giêng năm1976,  một hiến pháp mới   thiết lập Kampuchea Dân Chủ  là một Cộng Hòa Nhân Dân Cọng sản- Communist People ‘s Republic  và  một Quốc hội  Đại diện Nhân dân Kampuchea - PRA, Assembly of the Representatives  of the People of Kampuchea  gồm  250 nghị viên , hầu lựa chọn  ban lảnh đạo   Quốc gia Tập thể , chủ tịch ban này  sẽ là chủ tịch nước. Ngày 4 tháng 4,  hòang thân Sihanouk   từ nhiệm Chủ tịch Nước . Ngày 14 tháng tư,  trong phiên họp đầu tiên , PRA  tuyên bố là Khieu Samphan   sẽ làm Chủ tịch ban lảnh đạo tập thể  trong 5 năm . PRA cũng lựa chọn một nội các 15 người,  do Pol Pot đứng đầu ở chức thủ tướng.  Hoàng thân Sihanouk bị bắt giữ cầm cố tại gia .

   
Pol Pot       Ieng Sary

 

     Những liên can xã hội và văn hóa của Chế độ Khmer Đỏ

 

     Hàng ngàn người chết đói hay vì bệnh tật trong thời gian di tản và sau đó, nhiều người này  bị bắt buộc  phải rời khỏi các thị trấn đến các làng mới dựng lên, thiếu hẳn thực phẩm, dụng cụ nông nghiệp và săn sóc y tế .  Nhiều người quen sinh sống thành thị đã mất hết  khéo léo cần thiết  sống sót trong môi trường nông thôn.  Hàng ngàn người chết đói trước mùa thu họach đầu tiên . Thiếu ăn và thiếu dinh  dưỡng - gần mức chết đói  là chuyện thường xuyên những nắm đó . Phần lớn các nhà lảnh đạo  quân sự và dân sự chế độ cũ, không biết cách che dấu quá khứ bị hành hình . Vài tộc dân ở Căm bốt , tỉ như tộc dân Chàm  thống khổ đặc  thù          và là mục  tiêu ngược đãi hung bạo. Đến điểm vài nguồn  quốc tế gọi là”  diệt tộc Chàm - Cham genocide” . Tòan thể cả gia đình và thị trấn  bị nhắm vào và bị tấn công,  với mục đích là giảm bớt số lượng  đi và cuối cùng là đào thải họ.  Đời sống ở  “ Kampuchea Dân Chủ “   rất khắc nghiệt và thô bạo . Ở nhiều vùng xứ sở,  dân gian bị  lùa vào và  xử tử vì nói tiếng ngọai quốc , đeo kiếng ( kính ), sục sọi tìm thực phẩm  và cả khi khóc người thân yêu quá cố . Các doanh thương và thư lại cũ, bị  săn bắt và  bị giết chết  tòan gia . Khmers Đỏ sợ  họ vẫn cònnhưng tin tưởng  để chống đối chế độ .  Một vài kẻ trung thành  Khmers Đỏ  cũng bị giết chết,  vì không tìm đủ  số  lượng “Chống đối cách mạng -  counter  revolutionaries” để xử tử . Các  khảo  cứu  cận đại đã tìm ra 20 000 mồ chôn tập thể thời Khmers Đỏ khắp Căm Bốt . Nhiều nghiên cứu  ước lượng  số người chết là giữa  740 000 và 3 000 000 , thường giữa 1,4 triệu và 2, 2 triệu  và có lẽ phân nữa  chết chóc là do bị hành hình và phần còn lại là do chết đói và bệnh tật .  Dự Án Diêt dân Căm Bốt của Yale- Cambodian  Genocide Project  do Bộ Ngọai Giao Hoa Kỳ tài trợ,  ước lượng là  khỏang 1.7 triệu người chết.  R .J. M Rummel ,  một nhà phân tích lịch sử chánh trị chết chóc  hình dung là 2 triệu .  Điều tra Liên Hiệp Quốc  báo cáo 2-3 triệu  khi UNICEF -  Cơ Quan Nhi Đồng Quốc  Tế ước lượng là 3 triệu.  Sau 5 năm  khảo cứu các mồ chôn tập thể, nhà khảo cứu Craig Etcheson  của Trung tâm Tài liệu Căm Bốt , cho biết các mồ chứa  thi thể còn sót của 1 386 734 người .

 

    Việt Nam chiếm đóng PRK ( 1979 - 1993 )   

         

    Ngày 10 tháng giêng năm 1979,  sau khi quân đội Việt Nam và KUFNS  xâm chiếm Căm Bốt,  Cộng Hòa Nhân Dân Kampuchea-  PRK mới  được thành lập , Heng Samrin  làm Chủ tịch Nước .  Lực lượng Khmer Đỏ  của Pol Pot rút lui mau lẹ về biên giới Thái Lan . Khmer Đỏ và PRK   đánh nhau tốn kém và  rơi vào tay của các cường quốc to lớn  là Trung Quốc ,  Hoa Kỳ và Nga Sô .  Nội chiến được áp  đặt lên  trên Căm Bốt nghèo khổ , di  dời  600 000 dân Căm Bốt vào  các trại tị nạn,  dọc theo  biên giới  giữa TháiLan và Căm Bốt . Chế độ mới sát hại hàng chục ngàn dân gian.  Các cố gắng tái lập hòa bình   bắt đầu  ở Paris năm 1989,  dưới  tên Quốc Gia Căm Bốt ,  sau hai năm  đàm phán cuối cùng, vào tháng 10  năm 1991, làm ra một   thỏa hiệp hòa bình bao hàm phạm vi rộng lớn . Liên Hiệp Quốc  được ủy nhiệm   thực thi một lệnh ngưng bắn,  giải quyết  tị nạn và giải giáp  tên gọi là   Chức Quyền  Liên Hiệp Quốc Chuyễn Tiếp- United Nations  Transitional Authority, UNTAC  ở Căm Bốt.

 

     Căm Bốt Cận Đại ( 1993 đến nay )

 

     Ngày 23 tháng 10 năm 1991,   Hội Nghị Paris tái nhóm  để ký kết  môt thỏa ước toàn diện  cho phép  Liên Hiệp Quốc  tòan quyền  hành động giám sát  ngưng bắn, hồi hương  các dân Khmer bị di dời  dọc theo biên giới Thái Lan  giải giáp , giải ngủ  các nhóm  quân đội phân tranh  và sửa soạn  những bầu cử tự do cho Căm Bốt.  Hòang thân Sihanouk, Chủ tịch  Ủy Ban Tối cao  Quốc gia Căm Bốt - SNC    và các thành viên  khác của SNC trở về  Phnom Penh  tháng 11 năm 1991 , khởi sự  tiến trình thỏa ước  ở Căm Bốt.  Sứ mệnh Tiến trước của Liên Hiêp Quốc -UN Advance Mission cho Căm Bốt  được dàn trải cùng lúc, để duy trì liên lạc giữa  các nhóm và bắt đầu các họat động gở mìn, hầu hồi hương  mau lẹ  khỏang 370 000 dân Căm Bốt từ Thái La n.  Ngày 16 tháng 3 năm 1992, UNTAC đến Căm Bốt  để thực thi  Kế Họăch  Thỏa Ước Liên Hiệp Quốc.   Trưởng Ban  Tị nạn Liên Hiệp Quốc bắt đầu hồi hương  tòan thể quy mô   tháng 3 năm 1992 .  UNTAC có một lực lượng  dân sự và quân sự 22 000 người  để thi hành tư do và đứng đắn,  tổ chức bầu một Quốc Hội Lập Pháp - Constituent  Assembly.   

   Trên  4 triệu dân Căm Bốt ( 90 % dân đủ tư cách đi bầu )  tham gia  các bầu cử tháng 5 năm 1995,  dù rằng các lực lượng Khmer Đỏ hay đảng PDK  không bao giờ  giải giáp hay giải ngũ cả,  đã cấm đóan vài nơi không cho dân gian tham dự. Hòang thân  Ranariddh  thuộc đảng hòang gia FUNCINPEC  nhận số phiếu cao nhất 45.5 % tổng số ; theo sau là  Đảng Nhân Dân  Căm  Bốt -Cambodiáns People Party   và kế tiếp là Đảng Phật Gíáo Dân chủ Tự Do - Buddhist Liberal Democratic Party  . Rồi FUNCINPEC  thỏa hiệp cùng các đảng khác đã tham dự bầu cử có đại diện ở Quốc  Hội 120 nghị viên này, khởi sự  thảo ra và chấp thuận  một hiến pháp mới công bố  ngày 24 tháng 9  năm1993 .  Hiến pháp thiết lập  một nền dân chủ tự do đa đảng  trong khung cảnh một chế độ quân chủ -  monarchy.   Ranariddh và Hun Sen  trở thành Đệ Nhất và Đệ Nhị  Thủ tướng - First   and Second Prime Ministers  trong Chánh phủ Hòang Gia Căm Bốt  -  Royal Cambodian Government , RGC. Hiến Pháp cũng qui định một lọat rộng rải nhân quyền quốc tế công nhận.

   Ngày 4 tháng 10 năm 2004 . Quốc Hội Căm Bốt  chuẩn y  một thỏa hiệp với Liên Hiệp Quốc  thiết lập một tóa án xét xử các lhảnh đạo cao cấp có trách nhiệm làm những tàn bạo của Khmers Đỏ . Các quốc gia tặng dữ cam kết   trả 43 triệu đô la Mỳ  phần quốc tế cho ngân sách tổng cọng  3 năm, trong khi Chánh phủ Căm Bốt  chịu trả 13.3 triệu đô la. Tòa án bắt đầu xét xử các lảnh tụ Khmers Đỏ năm 2008.  Căm Bốt cũng bắt đầu phục hồi đất nước nhờ gở mìn cả hai Khmers Đỏ  và ViệtNam đã sử dụng nhiều; phải cần khỏang 10 năm mới  gở phần lớn mìn gài trong lảnh thổ Căm Bốt .

 

     Quân chủ -Monarchy

Vua Norodom Sihanouk 

      Căm Bốt là một nền quân chủ lập hiến - constitutional monarchy .  có nghĩa là  Quân Vương ,Vua - the King ngự trị - reign chứ không cai trị - rule, tương tự Nữ Hòang Elisabeth II  của Vương Quốc Anh.  Vua chánh thức  là Chủ tịch Nước  và tượng trưng cho thống nhất  và vĩnh cữu - eternity của quốc gia.  từ 24 tháng 9 năm  1993 đến ngày 7 tháng 10 năm 2004 ,  Norodom Sihanouk ngự trị làm Vua , sau khi  đã  nhận nhiều chức vụ khác ( kể cả Làm Vua ) từ  năm 1941 .  Theo hiến pháp , Vua không có quyền hành chánh trị , nhưng vì Norodom Sihanouk được kính trọng  trong nước ,  lời nói của ông  có rất nhiều ảnh hưởng trên chánh phủ.  Chẳng hạn tháng hai năm 2004 , ông ra tuyên ngôn : vì Căm Bốt  là một nước “ Dân chủ Tự do - Liberal Democracy” cho nên  phải cho phép hôn nhân cùng giới tính - gay marriage. Tuy những cái nhìn như vậy  không mấy phổ biến  ở Căm Bốt, ngôn từ của ông được  dân gian Căm Bốt tôn trọng. Sihanouk thường cáu giận vì những tranh chấp trong chánh phủ ông;  nhiều lần đe dọa thoái vị  nếu các nhóm chánh trị không hợp tác được với nhau . Điều này tạo áp lực  cho  chánh phủ phải giải quyết các khác biệt .  Sau khi  Norodom Sihanouk thóai vị năm 2004 ,  con ông là Norodom Sihamoni   kế vị .  Vua về hưu  rất đuợc tôn trong trong xứ sở.  vì đã dùng cả đời mình phụng sự Căm Bốt , còn tân vuơng thì sống lâu ngày ở Pháp. Thế cho nên  chưa biết rỏ là  Norodom Sihamoni  có được tôn trọng như cha  không  ? Sihanouk chết ngày 15 tháng 10 năm 2014 ( ? )

 

 Thời  Thủ tướng Hun Sen ( từ 1998 … )

 
Thủ tướng Hun Sen

   Thủ tướng Căm Bốt là đại diện cho đảng cai trị ở quốc hội - national assembly .  Ông hay Bà Thủ tướng do Vua Cam Bốt bổ nhiệm  theo khuyến cáo của Chủ tịch và hai Phó chủ tịch Quốc Hội.  Muốn trở thành Thủ tướng, Ông Hay Bà phải được Quốc Hội  bỏ phiếu tín nhiệm , trước tiên. Thủ tướng  đứng đầu Chánh phủ  Căm Bốt . Trước khi nhậm chức,  ông hay Bà phải thành lập  Nội các- Hội đồng tổng -bộ trưởng   chịu trách nhiệm với Thủ tướng .  Thủ tướng và Chánh phủ  là cơ quan hành chánh Căm Bốt.  Thủ tướng hiện tại là Hun Sen , thành viên của Đảng Nhân Dân  Căm Bốt - CPP.  Hun Sen đã đảm nhiệm chức vụ này   kể từ cuộc bầu cử bị chỉ trích năm 1998 , một năm sau  khi CPP đảo chánh đẩm máu ở Phnom Penh, lật đổ Thủ tướng bầu cử lên là hoàng thân Norodom Ranariddh , chủ tịch đảng FUNCINPEC .  Hun Sen thề rằng mình sẽ cai trị cho đến năm  74 tuổi . Hun Sen là  môt cựu thành  viên Khmer Đỏ  bỏ chạy  và đã giám sát Căm Bốt tái phục hồi ra khỏi tro tàn chiến tranh .  Chánh phủ ông thường xuyên bị tố cáo  là bỏ quên  nhân  quyền  và đàn áp đối lập . Sau thành quả bầu cử năm 2013 , phe đối lập  tranh cải , 20 000  dân biểu tình phản đối , nhiều người  bị thương tích  và bị giết chết  ở thủ đô Phnom Penh  khi họ xung đột với cảnh sát. Cuộc bầu cử quốc hội ngày 28 tháng  7 năm 2013  đem  đảng Nhân Dân Căm Bốt của Hun Sen  về nhất , chiếm   48.83 % tổng số dân đi bầu và 68 ghế, hơn phân nữa số 123 ghế Quốc Hội.  Đảng về nhì là đảng Cứu Quốc  Căm Bốt - Cambodian National Rescue Party  , CNRP   của chủ tịch  là Sam Rainsy  chiếm  44.46 số phiếu và 55 ghế   và đảng FUNCINPEC, chủ tịch  đảng nguyên là  Đệ Nhất Thủ tướng Norodom Ranariddh chỉ   còn chiếm 3.66 % tổng số phiếu , không có ghế nào .  Xuất thân  là một nông dân  tầm thường , Hun Sen bắt đầu nắm chính quyền  năm 1985, khi mới  33 tuổi  và ông thề thốt là sẽ cai trị Căm Bốt đến  năm 74 tuổi , năm 2026 ( ? ),  lâu dài không kém chi mấy Robert Mugabe của nước Zimbabwe và  Nursultan Nazarbayev của nước Kazakhstan!   

 

    Sơ lược về phát triễn Căm Bốt ngày nay

 

    Chiến Lược

 

   Tính đến tháng 4 năm 2015 , Căm Bốt  tiếp tục tăng trưởng vạm vỡ  dù đà tiến tiến triễn chậm đi.  Mức tăng trưởng ăm 2014 ước lượng đạt 7% . Khu vực  quần áo ,  cùng các khu vực xây  cất và di,ch vụ   đặc biêt là tài chánh và bất động sản, vẫn thúc đẩy tăng trưởng . Tuy nhiên,  dự tính cho các năm 2015 và 2016 cho phát triễn  kinh tế chỉ còn 6.9 %,  vì phải chạm trán  cạnh tranh mạnh mẽ hơn  về xuất khẩu quần áo , nông nghiệp  vẫn tăng trưởng yếu kém  và khu vực du lịch  tăng nhẹ nhàng hơn.

  Nghèo khổ  tiếp tục giảm đi ở Căm Bốt  dù bước tiến đã suy sụp đáng kể.   Tỉ xuất nghèo khổ  là17.7 % năm 2012 , gần 3 triệu người nghèo  trong số  trên hơn 8.1 triệu người xếp hạng gần mức nghèo khổ . Gần 90%con số này sống ở vùng quê, nông thôn.  Ngân Hàng Thế Giới-  World Bank  ước lượng gợi ý là Căm Bốt đã hòan tất  Mục  tiêu   Phát triễn Thiên Niên -the Millenium Development Goal, MDG  ,  giảm đi phân nữa nghèo khổ năm 2009. Tuy nhiên, đa số rộng rải các gia đình thóat khỏi nghèo khổ, không cách xa bao nhiêu mức  nghèo khổ cả.    

 Phát triễn nhân sinh- con người , đặc biệt  ở lảnh vực  y tế và giáo dục, vẫn là một ưu tiên phát triễn quan trọng cho Căm Bốt .   Khoảng 42 % trẻ em dưới 5 tuổi  thiếu dinh dưỡng  và lùn tũn; và hơn phân nữa dân Căm Bốt  không vào được cầu tiêu  và không có các điều kiện vệ sinh thích nghi .  Căm Bốt đã cố gắng  cải thiện sức khỏe các bà mẹ , chăm sóc  trẻ em còn bé , và thực hiện các chương trình gíáo dục sơ cấp ở nông thôn .  Số em  chết trên 100 000 bé sơ sinh  giảm từ 427 năm 2005 xuống còn 170 năm 2014;  tỉ xuất số em bé chết  dưới  5 tuổi  giảm từ 124 cho 1000 em bé sơ sinh  còn sống  năm 1998 , xuống  chỉ còn  35 trên 1000 em  năm 2014   và số nhập học trường sơ cấp  lãi thực - net   tăng từ 81 % năm 2001 đến  94.3% năm 2012 .  Căm Bốt cũng thành công nhiều  ngăn ngừa và chửa trị HIV/ AIDS ( tiếng Pháp là SIDA) . Năm 2011, gần 90 %  các bệnh nhân AIDS  ở Căm Bốt  đã vào các cơ sở chửa trị  virus ngược - antiretroviral treatment.  Đây là một  trong số tỉ xuất bao phủ cao nhất thế giới chậm tiến,đang mở mang.                                

   Căm Bốt  vẫn còn phải đối đầu  một số thách thức phát triễn khác, gồm xử lý hửu hiệu   đất đai và tài nguyên thiên nhiên , vững bền môi sinh và cai trị tốt đẹp - good governance. Tham nhũng và cung cấp  dịch vụ công cộng yếu kém,  đã cản  trở phát triễn tòan bộ . Thách thức then chốt để tiến tới  là kích thích các khu vực nông nghiệp và  du lịch,  hầu một lần nữa  trở thành các động cơ mạnh mẽ cho tăng trưởng, hổ trợ  cho giảm bớt nghèo khổ , cũng như để  nới rộng và giữ vững  tăng trưởng ở  ngành công nghệ chế tạo  kể luôn cả quần áo .    

 

                                    (Irvine ngày  24 tháng 7 năm 2015 )