27/9/2015

 

    
    Bệnh đính xương khởi thủy từ lúc còn rất trẻ, tiếng Anh có 3 danh gọi là: Angkylosing Spondylitis; Marie Strumpell; hay Bamboo Spine.

 

     Một thanh niên trẻ tuổi 15 khi thức dậy vào buổi sáng sớm cảm thấy tê cứng ở sống lưng, đấy là dấu hiệu của chứng bệnh đính xương bắt đầu. Bệnh này xảy ra nhiều ở nam giới 90% so với nữ giới (10%), bệnh khởi thủy ở tuổi 15-25 rồi chung thủy suốt cả đời.

 

     Xét nghiệm máu sẽ hiện diện HLA-B27 (human lymphocyte antigen B27). Lymphocyte thuộc bạch huyết cầu có hai loại là B và T, khi bệnh đính xương thì B27 hiện diện, còn khi bị bệnh siđa thì T4 lymphocyte hiện diện.

 

     Khi mang phải bệnh này thì đừng quá lo âu, tránh dùng thuốc sai sẽ tác hại cho sức khỏe: làm hại tế bào thần kinh và tế bào bao tử… Đến nay y khoa chưa có phương pháp trị dứt tuyệt, khi đau nhức cứng đơ thì tịnh dưỡng từ từ khỏe lại, thỉnh thoảng đau lên rồi sau đó sẽ cảm thấy thoải mái, từ từ sẽ bị “lưng còm” thì chấp nhận.

 

     Tại sao buổi sáng có cảm giác cứng đơ ở cột sống (morning stiffness), vì bắt đầu sự hóa xương mỏng của gân cơ kéo dài phía trước cột xương sống (thin enthesitis), dần dà khi nuốt bị đau không phải vì xương vướn trong cổ họng mà các đốt xương cổ bị gân hóa xương xiết chặc lại với nhau khi nuốt thì bị cảm giác khó nuốt giúp lùa thức ăn từ cổ họng xuống bao tử. Có sự bám chặc của gân bao quanh trái khế (xương cổ số 2) khi nhìn sang bên phải hay trái bắc buộc chuyển động toàn cơ thể cùng quay qua một lượt. Sự dãn nở của lồng ngực-phổi (chest expansion) giảm so với người không bị bệnh này, dùng thước dây đo sự dãn nở lồng ngực khi hít vào và thở ra, đo từ 2 điểm trước ngực (2 núm vú) với điểm thứ 3 là mấu chỉa xuống của xương lưng số 7 nằm phía sau lưng.

 

     Phim X quang chiếu thẳng cột sống từ trước tới sau thì thấy như đường rầy xe lửa (trolley tract, dagger sign): đường giữa là xương của spinal ligament, đường 2 bên đối ứng là xương của gân sụn 2 bên ligament tranverse - articular.

 

Trolley tract: xương lưng nhìn thẳng giống đường rầy xe lửa

     Phim X quang chụp ngang hiện lên như thân cây tre (bamboo spine) lóng tre là thân của đốt xương sống, mắt tre là dĩa sụn, thông thường nhìn phim X quang dĩa sụn rỗng phía trước nhưng bây giờ phía trước bao phủ kín bởi xương hóa, xem toàn thể cột xương sống như thân cây tre. Mỗi đốt xương sáng ở một góc (shiny corner sign).

                                          

 

 

 

 

 

 

 

Bamboo spine: xương lưng nhìn ngang giống như thân cây tre

     Phim X quang nhìn ngang của xương cổ hình giống củ cà rốt (carrot stick).

 

Carrot stick: xương cổ nhìn ngang giống như củ cà rốt

 

     Còn xương chậu (ilium tiếp giáp với sacrum) dính liền lại màu trắng nhạt chồng lên nhau (over lap) như áo của con ma (ghost sign).  

 

 

Ghost sign: xương chậu nhìn thẳng giống như hình của con ma

    

     Giai đoạn cuối là tim phổi yếu (coronopulmonary deficiency, corono: tim, pulmonary: phổi, deficiency: bất lực), phổi giảm dung lượng vì đàn hồi ngực giảm (phổi xẹp lại), ảnh hưởng liên đới đến tim, xương cong đè cóp lên aortic arch (động mạch chủ).

 

     Bệnh nhân nên dùng indomethacin hay NSAIDS (non-steroidal anti-inflammtory drugs) khi quá đau đớn, lời khuyên không nên tiếp tục dùng một loại thuốc gốc steroidcorticoid lâu sẽ không tốt cho sức khỏe.

 

     Hai bạn trong lớp của tôi học 3 năm từ lớp 10-12 Công Thôn trường Nông Lâm Súc Cần Thơ từ năm 1970 là anh Dương Văn Phương và Nguyễn Văn Lích. Phương dùng sai thuốc nên tác dụng hư bao tử nên phải vĩnh viễn ra đi năm 2005. Còn bạn Lích hiện nay trên 60 tuổi đang vui sống ở Thành Phố Cần Thơ vẫn khỏe vì hiểu rõ dùng thuốc không bao giờ dứt. Lích có dáng “lưng còm” khi nhìn qua lại phải xoay toàn thân vẫn lái xe động cơ hai bánh đưa tôi đi ăn mỗi khi lại gặp nhau.

 

Bác sĩ Trần Văn Diên ngày 22/09/2015