6/9/2015

Thữ xem Mỹ  đối phó  Thách thức Trung Quốc như thế nào 5 năm qua ? :

       Sau đây là tóm tắt quan điểm của  Thomas J. Christensen, giáo sư  trường   William Boswell về  Chánh trị Thế giới  cho Hòa Bình và Chiến Tranh, Viện đại học Princeton   và  là  tác giả    sách  Thách Thức  của Trung Quốc:   Làm Dạng những Lựa  chọn  của một Cường quốc đang trổi dậy -  The China Challenge : Shaping the Choices   of a Rising  Power , nhà Norton xuất bản năm 2015.  Từ  năm 2006 đến 2008 ,  ông cũng là phụ tá thứ trưởng  ngọai giao Hoa Kỳ đặc trách  Sự Vụ  Đông Á và Thái Bình Dương. 

       Tình hình  Chánh trị Á Châu   từ năm 2009 đến năm  2015    

-         Ngày 22 tháng 7 năm 2009 :    Hoa Kỳ gia nhập  Thỏa Ước  Tình Hửu Nghị và Hợp  Tác  ở Đông Nam Á  của ASEAN ,  ra dấu hiệu một  cam kết sâu đậm   trong vùng này . 

-          Ngày  18 tháng hai  năm 2010 , Obama  hội kiến với  đức Đạt Lai Lạt Ma ở Thủ đô  Hoa Thịnh Đốn .  Ngày  26   tháng 3 năm 2010 ,  một thủy lôi Bắc Hàn  đánh chìm tàu  Cheonan hải quân Nam Hàn  , giết chết 46 thủy thủ.

-          Ngày 26 tháng hai năm 2011, Trung Quốc  tham gia Hội Đồng An Ninh Liên Hiệp Quốc  đưa  chế độ   Muammar al- Qaddafi ra Tòa án  Hình Tội Quốc tế  

-          Ngày 29  tháng hai năm 2012, Hoa Kỳ và Bắc Hàn   tuyên bố   “ Ngày Nhảy Vọt- Leap Day”   thỏa hiệp  kiểm sóat võ khí , thời gian sống còn ngắn ngủi. Ngày 24 tháng 7 năm 2012  , Trung Quốc  thiết lập  huyện  cấp thành phố  để quản trị   các quần đảo Hòang Sa – Paracel  và Trường Sa- Spratly .

-          Ngày  23 tháng 11 năm  2013  , Trung Quốc tuyên bố    một vùng  qui  định  không phận  quốc phòng ở   biển   Đông Hải Tàu-East China Sea .

-          Ngày 12 tháng 11 năm 2014 ,    Hoa Kỳ và Trung Quốc   tuyên bố một thỏa hiệp song phương   giảm  bớt  phát thải  khí nhà kiếng - greenhouse gas emission

-          Ngày 30  tháng 5 năm  2015  , Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Ashton Carter  chỉ trích Bắc Bình  về các dự án   khẩn hoang – land reclamation ở biển Nam Hải  Tàu- South  China Sea , khiến cho Trung Quốc khiển trách – rebuke .     

         Chánh quyền Mỹ,  sau Obama, phải làm gì thêm ?

         Trung Quốc bừng dậy   đặt ra hai thách thức lớn cho  chánh sách ngọai giao Hoa Kỳ : làm thế nào để  Trung Quốc e ngại  gây bất ổn ở  Đông Á và làm gì để khuyến khích  Trung Quốc  góp phần đảm trách  nhiệm vụ đa phương  tòan cầu.  Dù Trung Quốc  chưa đến mức là kẻ  cạnh tranh quân sự ngang hàng Hoa Kỳ ,   Trung Quốc đã trở thành  đủ  mạnh để   thách thức các bằng hửu và   đồng minh  tại  Đông Á  và đặt ra  nhiều vấn  đề  cho các lực lượng Hoa kỳ họat động ở đó .  Và dù rằng Trung Quốc vẫn còn là một quốc gia chưa mở mang,  có nhiều vấn đề  nội  tình chưa giải quyết xong , Trung Quốc cũng đã trở nên  một  diễn viên  đủ quan trọng, khiến   hợp tác của Trung Quốc cần thiết để   giải quyết  các vấn đề tòan cầu , tỉ như  lan tràn hạt nhân,  thay đổi khí hậu , và bất ổn định  tài chánh quốc tế .

        Vào cuối nhiệm kỳ thứ hai  của Tổng thống George W. Bush, liên hệ  Hoa Kỳ và Tàu   đang hướng về đường lối  đứng đắn ở cả hai chiến tuyến.  Dưới thời Tổng thống Obama , tiến bộ đáng kể đã xảy đến cho vài tiêu đề , thế nhưng liên hệ an ninh  Hoa Kỳ  - Tàu   và vùng  Á Châu- Thái Bình Dương , nói  tổng quát, ngày nay tỏ ra căng  thẳng  lớn hơn so với  đầu năm 2009 .  Không đương nhiên là lỗi của nhóm Obama,  tuy nhiên ,  vì chưng các hành động của Tàu   phải chịu đựng  đa số trách móc . Trung Quốc bừng dậy  từ khủng hoảng tài chánh tòan cầu, tự phụ  trên  sân khấu quốc tế  nhưng lại bất an trong nước,  một phối hợp độc hại  làm cho việc xử lý   các liên hệ này  càng khó khăn  hơn thông lệ.  Trừ vài ngọai lệ,  chánh quyền Obama  tổng quát   giải quyết tốt đẹp ,  trong những hòan cảnh cực kỳ   khó khăn.  Chánh quyền kế tiếp  sẽ phải  chạm trán  hai thách thức  như vậy ,  và họ  sẽ cần  xây đắp trên các thực hiện chánh quyền Obama ; họ phải học hỏi   những   thành công và thất bại chánh quyền ông.

     Thương thảo- bàn thảo  không  rẽ tiền đâu

 

       Trung Quốc vựợt qua khủng hỏang tài chánh  giỏi hơn Hoa Kỳ   và các cường  quốc  khác, tăng gia thêm lòng tin cậy Trung Quốc   trên  các tương tác quốc tế. Nhưng khủng hỏang cũng làm các thượng lưu Tàu lo âu về mức vững bền mô hình  kiểu  mẩu  tăng trưởng nội địa , đang  phụ thuộc quá nhiều vào  các thị trường xuất khẩu  và  việc pha truyền tư bản lớn lao. Kể từ khi   Đặng Tiểu Bình quẳng bỏ các nguyên tắc kinh tế cọng sản  năm1978 ,   Đảng Cọng Sản Tàu càng thêm   trông cậy hơn bao giờ  hết vào   chủ nghĩa  quốc gia – nationalism  bảo đảm tính cách hợp pháp cho mình .Và những nguồn gốc  Tây phương của khủng hoảng,  chung với giải đáp  thành công của Trung Quốc, đã khiến nhiều người  tạiT rung Quốc  nghĩ rằng đã đến lúc  phải   ngưng coi trọng kinh nghiệm  kẻ khác   và thay  vào đó  phải nhấn mạnh đến quyền lợi Bắc Bình mạnh mẽ hơn. Trung Quốc không phải là một nước dân chủ, nhưng các lảnh đạo Tàu   không thể nào   hòan tòan  quên đi những tiếng  nói này – đặc biệt  khi khủng hỏang  tăng thêm  mối lo ngại  của Bắc Bình  về duy trì  tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội trong dài hạn và nhấn mạnh chủ yếu cần thiết   làm những biện pháp  tranh cải  để tránh khỏi  một suy thóai .  Thành quả là Bắc Bình trở nên võ đóan hơn, khi đấu tranh khẳng định Đông Hải và Nam Hải là  hải -địa phận Trung Quốc và đã phảnứng   bén nhọn  về khẳng định chủ quyền   của các quốc gia khác.                      

     Trên phương diện  đảm trách nhiệm vụ tòan cầu , lảnh đạo Tàu   cảm gíac hùng hồn  trên sân khấu quốc tế , nhưng lại  sợ hải  ở  trong nước, cho nên đã ngần  ngại   hơn thường lệ  chịu trả phí tổn  chánh trị và kinh tế,  hầu  gíup ổn định   kinh tế tòan cầu , làm nhẹ bớt thay đổi khí hậu,  trừng phạt các  chế độ vô lại, các  quốc gia hung hãn và làm áp lực trên kẻ lan tràn hạt nhân . Và cũng không  ích  gì khi Trung Quốc bền bỉ đòi hỏi   một tập đòan  các quốc gia sung túc , các kẻ thù cũ  và các  quốc gia đối thủ hiện hửu  ,  góp phần nhiều hơn  cho các cố gắng này .      

       Khi chạm trán các thách  thức  dữ dội này,   chánh quyền Obama   có một ghi chép pha trộn . Chánh quyền đã tỏ ra rất hửu hiệu  cũng cố  hiện diện ngọai giao Hoa Kỳ  ở vùng  Á Châuu - Thái Bình Dương  và đã kiềmchế   và xử lýcác căng thẳng  tốt đẹp khi chúng xảy ra.   Nhưng chánh quyền  cũng  phạm nhiều sai lầm  đáng kể,  đặc biêt ở  những vùng  ngọai giao từ chương và công cọng. Nhưng sai lầm này làm cho Trung Quốc tức giận hơn  và  càng làm   xa cách hơn ,  giảm thiểu những  hy vọng hợp tác  với   Hoa Kỳ .

    Ở nhiệm kỳ thứ nhất, chánh quyền Obama  chấp nhận quá đáng  ngôn ngữ cứng rắn “ Ngõng trục – Pivoting”   trở lại Đông Á,  sau khi Hoa Kỳ rút lui khỏi  A Phú Hãn – Afghanistan và I Rắc – Iraq .     Ở mức căn bản nhất ,  điều này không đích xác  - vì Hoa Kỳ   chưa bao giờ   rời bỏ Á Châu  cả ,  và như thế  khỏi cần phải làm ngõng trục  trở lại  lục địa này. Thật sự,  nhiều chánh sách sau đó  liên can tới   cái gọi là ngõng trục -   tỉ như  đưa thêm thủy quân lục chiến  đến Guam  , luân chuyễn  máy bay F- 22   khắp Nhật bổn , gửi  các tàu chiến   duyên hải đến Singapore  , ký kết  một thỏa hiêp  thương mãi tự do với Nam Hàn , thảo luận  Chung sức -Xuyên - Thái Bình Dương Trans- Pacific Partnership  thảy đều là công trình   trước khi Obama  vào Tòa Bạch Ốc .  Nhưng có  vài  yếu tố  mới mẽ và tích cực   thêm vào pha trộn   kể trên.  Chánh quyền Obama   gủi các chức quyền cao cấp   đến Á Châu  thường hơn là chánh quyền trước ; cải thiện  liên hệ  với Miến Điện  - Myanmar , ký kết Hiệp Ước  Bằng hửu và Hợp tác  ở Đông Nam Á , tài  liệu nền tảng  của Hiệp Hội  các  Quốc Gia Đông Nam Á  và nhìn vào  đó là  Hội Thảo   Biển Đông Á châu – EAS và các quốc gia  ASEAN  , thường được  xem là các phiên trò chuyện -  talk shops , thật sự đã  dốc tâm trí  vào  những tiêu đề  an ninh quan trọng .

     Dầu sao,  không một  di chuyễn   ngoại giao  đáng  khen này ,  đòi hỏi   một ngôn ngữ phóng đại  về một ngõng trục , châm ngòi thêm vào  các lý thuyết  âm mưu Tàu   về  viện dẫn Hoa Kỳ   kiềm chế  và bao vây  Trung Quốc .  Khôi  hài thay ,  ngôn ngữ cũng tạo ra   những vấn đề  với  các kẻ chung sức cùng Hoa Kỳ ở Á Châu .  Họ được giả thiết là phả  được làm  yên lòng lại , nhưng vì   Hoa kỳ đã  không sắc sảo  gợi  ý là   Hoa Kỳ không thể làm hai việc một lúc, làm vài kẻ đó nay lo ngại   là Hoa Kỳ  có thể hướng ngõng trục lại, lìa xa  khỏi  bất cứ vấn đề gì  bừng dậy trong vùng.   Đáng kể công là   chánh quyền Obama   nhìn nhận   sai lầm và  bỏ  đi  từ ngữ  “ Ngõng trục” , thay nó bằng   từ nhẹ nhàng hơn là:  “Tái thăng bằng – rebalance” , nhưng tai hại   đã xảy ra  rồi. 

    Đây cũng không phải chỉ là một vấp  sẩy chân  ngôn ngữ duy nhất của chánh quyền  Obama . Khi một chức quyền chóp bu, kêu gọi công cọng  Hoa Kỳ và Trung Quốc  tái  bảo đảm  lẫn nhau ở vương quốc an ninh  tháng 9 năm 2009, chánh quyền  thỏa thuận  yêu cầu Trung Quốc làm một tuyên bố chung , lúc Obama thăm viếng Trung Quốc  tháng 11 năm đó . Đa số   tuyên bố này  thật tế là một danh sách   những quyền lợi và hòai vọng   chung không ai chối cải . Nhưng một đọan  tài liệu tỏ ra là   mới mẽ và  cố vấn xấu xa : “Đôi bên  thỏa thuận là tôn trọng quyền lợi  cốt lõi của hai nước  cực kỳ quan trọng  để bảo đảm  tiến bộ bền vững   những liên hệ  Hoa Kỳ - Trung Quốc” . Trong nhưng điều khỏan  Trung Quốc định nghĩa  quyền lợi cốt lõi  của mình  là tiếp tục độc quyền  quyền hành của   Đảng Cọng Sản Tàu và bảo vệ  chủ quyền  cùng tòan vẹn lảnh thổ Trung Quốc.   Hoa Kỳ không  thi hành các biện pháp khích lệ  rối lọan chánh trị ở Trung Quốc , nhưng Hoa Kỳ vẫn còn đề xướng   tự do hóa chánh trị , rời xa  khỏi cai trị của  một đảng phái . Và dù rằng không có gì sai quấy  trên nguyên tắc  Hoa Kỳ tôn trọng tòan vẹn lảnh thổ , có nhiều khía cạnh của tuyên bố   chủ quyền Bắc Kinh trên  Đài Loan ,   trên các đảo Điều Ngự  - Diaoyu Islands   ( Nhật gọi là các dảo   Senkaku   Islands) và các   đảo , đá , bải cát ngập nước   và  nước  biển   vùng Nam Hải ( Biển Đông Việt Nam ) mà Hoa Kỳ  không đồng ý.  Nhận thức nói đến “ quyền lợi cốt lõi” là sai lầm ,  các chức quyền  cao cấp Hoa Kỳ    ngưng nói đến  các từ ngữ này sau Hội nghị Tối cao  , nhưng  giới  thượng lưu Tàu   thường   nêu chúng ra ,  than phiền là Hoa Thịnh Đốn  đã nuốt lời . 

Các cố tâm thọat tiên  về tái bảo đảm  của chánh quyền Obama  trái ngược lại chờ đợi  lúc tạo dựng  những hòai vọng sai lạc  ở Trung Quốc ,  là chánh quyền Obama    sẽ dễ tính hơn là các chánh quyền trước.   Những hy vọng này tan vỡ , vào đầu năm 2010,  khi chánh quyền Obama   cư xử   theo đúng truyền thống , bán võ khí cho Đài Loan , chỉ trích Bắc Bình  vi phạm tự do Internet  và xếp đặt  cho tổng thống hội kiến  đức Đạt  Lai Lạt Ma .  Vì   những  ngôn  ngữ từ chương tích cực trước đó , sự tiếp tục  chánh sách  tiêu chuẩn làm  Trung Quốc thất vọng , nuôi nấng cảm  tưởng  bị   phản bội  và làm ra những yêu cầu trong nước Tàu  là  cần có một chánh sách  ngọai giao   cứng rắn hơn. 

       Thức tỉnh các Láng giềng     

     Những ngày nay ,  căng thẳng  Đông Á   có phần  nặng nề hơn   tháng giêng năm 2009 , và Hoa Kỳ   tự lấy sử dụng  cáct ích sản quân sự của  mình  thương xuyên hơn, hầu  gủi tín hiệu  cho Bắc Bình  về quyền lợi Hoa Kỳ  trên Biển Đông và Nam Hải .  Dù rằng  các  than phiền  Tàu trái ngược , những căng thẳng  này không do Hoa thịnh Đốn tạo ra   và theo nhiều thời điểm,  chánh quyền Obama đã chấp nhận  nhiều  chánh sách xây dựng để gỉam thiểu chúng .

   Chẳng  hạn năm 2010,  di chuyễn Bắc Bình  không khéo  léo  làm  phần lớn các  làng giềng Trung Quốc lánh xa . Khi Bắc Hàn tấn công   Nam Hàn hai lần ,  giết chết thủy thủ, binh lính, và  công dân   Nam Hàn ,  Bắc Bình tỏ vẽ   cố gắng chuyễn  trách móc   qua Hoa Thịnh Đốn và   Hàn Thành –Seoul và bảo vệ Bình Nhưỡng -  Pyongyang  tránh mọi  hậu quả quốc tế .  Thoạt tiên,  chánh quyền Obama       không khéo   yêu cầu  Bắc Bình  hợp tác  ghì cương   Bắc Hàn .  Nhưng khi Bắc Bình ngờ vực  , Hoa thịnh Đốn   quay sang Nhật Bổn  Và Nam Hàn  để phối hợp   phản ứng   chống BÌnh Nhưỡng hiếu chiến , cuối cùng đưa tới  một hợp tác tình báo  tăng cường   giữa 3 nước và   các  tập trận  Hoa Kỳ - Nam Hàn    ở Hòang Hải.  Bắc Bình  không thích  liên kết chặc chẻ gây hấn Bắc Hàn gây  tạo ra  ngay láng giềng  mình , cho nên  bước tới   cản ngăn  Bình Nhưỡng thực thi thêm   những khiêu khích đe dọa mới  vào tháng chạp năm 2010 .

    Bắc Bình  cũng hành động   mài nhẳn láng giềng mình   trong nhiều tranh chấp   chủ quyền .   Ỏ Hội Thảo   Vùng ASEAN  tháng 7 năm 2010  . Bộ trưởng ngọai giao Hoa Kỳ là bà  Hillary Clinton  lưu ý là dù cho Hoa Kỳ không  đứng về phía nào cả  trên các tranh chấp chủ quyền  ở Biển Nam Hải  và hy vọng  là chúng sẽ được xử lý một cách hòa bình .  Bà kêu gọi  tạo nên những   biện pháp  xây đắp lòng tin cậy và qui tắc  xử sự  đa phương;  và yêu c ầu mọi kẻ tranh chấp   làm sáng tỏ  các  tuyên bố  theo đúng  luật lệ quốc tế.   Vị trí  xây dựng và  hình dung tốt đẹp này  được hổ trợ  khắp nơi  Đông Nam Á , nhưng lại nêu lên một  giải đáp ngọai giao  tàn tệ  của Ngọai Trưởng Tàu.  Như vậy Bắc Bình đã  tha hóa  các lân bang miền Nam Trung Quốc và làm họ càng thêm   mong muốn cộng tác   với Hoa Kỳ và với nhau   theo đường lối  có thể  trong dài hạn,  trả tiền cho  các quyền lợi Hoa Kỳ trong vùng .

    Trong lúc đó, các liên hệ Tàu và Nhật  trở nên căng thẳng,  sau khi các chức quyền Nhật   bắt giữ  một  thuyền trưởng  tàu đánh cá Trung Quốc  gần  các đảo Diaoyu Senkaku   tháng 9 năm 2010 .  Hầu  làm dịu  phản ứng  Trung Quốc,  Hoa kỳ  lập lại   chánh sách lâu đời của mình :   không   đứng về phe nào trên vấn đề chủ quyền , nhưng công nhận  kiểm sóat hành chánh   Nhật Bổn , cho nên có thể áp dụng ở đây  điều 5   của Hiệp Ước   Quốc  phòng  Hoa Kỳ - Nhật Bổn.  Thông điệp   thật là minh bạch :   Trung Quốc  phải  hết sức  thận  trọng   cách nào Trung Quốc ép buộc   Nhật Bổn  đi vào đàm phán . Hai năm sau,  một lần nữa  Trung Quốc  phản ứng nghiêm khắc , lần này về  chánh phủ Trung Ương Nhật mua vài đảo từ một gia đình   tư nhân Nhật .  Biểu tình phản đối chống Nhật  và nổi loạn bùng nổ ở Trung Quốc  và Bắc Bình  công kích mạnh  ngọai giao   về giả thiết  “ quốc hửu hóa”  các đảo .   Bắc Bình tăng thêm họat động  trên biển và trên không   quanh các đảo,   rồi tuyên bố một vùng  xác nhận không phận quốc phòng  ở Biển Đông Tàu  bao gồm   vùng tranh chấp.  Việc giới thiệu một vùng đột ngột,  vụng về   và gây hấn   bị Hoa Kỳ và các nước  khác trong vùng chỉ trích  và Hoa Kỳ   gửi  đến vùng   các máy bay thả bom  B- 52  nhấn mạnh đến   tự do lưu thông biển  tiếp tục ở đây .  Những căng thẳng   giữa Trung Quốc  và Nhật Bổn  ở Biển Đông Tàu  rất hửu  ích cho  cho cố gắng Hoa Thịnh Đốn  để thúc dục Tokyo - Đông Kinh  đảm trách   một nhiệm vụ lớn hơn  trong vụ đồng minh cùng Hoa Kỳ.  Nhưng chánh quyền  Obama  cũng được  bá cáo là đã cố tâm  giữ cho Nhật  khỏi nâng cao thêm   sự việc.  Các giải đáp  thận trọng định cở  này, không giải quyết được  tranh chấp , nhưng   giữ cho tình huống   khỏi sôi bỏng  hơn  và làm cho nó có thể dễ xử lý hơn.  Ngày nay, Trung Quốc  và Nhật Bổn tuồng như  theo dõi  m ột  thủ tục đã thỏa thuận tuần tra  mô hình quanh các đảo , và căng thẳng có vẽ  dễ xử lý hơn . 

    Nơi khác trong vùng  như thể thương lượng  với  Phi Luật Tân trên Bải cát Scarborough Shoal , Bắc Bình đã  khai thác  khiêu khích  của kẻ khác,  cố tâm hợp pháp hóa   những cố gắng Tàu củng cố   kiểm sóat trên lảnh thổ này  Trung QuỐc  tuyên bố từ lâu , nhưng chưa  cai quản .  Ở những thời điểm khác,   như  tuyên bố năm 2012, bao gồm phần lớn  các  đảo Hòang Sa và Trường Sa chưa ai ở và  cồn cát Macclefield Bank, là một đơn vị hành chánh mới ; Bắc Bình  đã hành động khẳng định,   ngay cả khi  không có khiêu  khích rỏ rệt .

     Mới đây ,  Trung Quốc đã khởi động những lo ngại  khắp vùng bằng cách   đeo đuổi  khẩn hoang  kích thước đại trà   và các dự án hạ tầng cơ sở  trên các rặng san hô  tranh chấp  , khiến bộ trưởng quốc phòng  Hoa Kỳ Ashton  Carter  khiển trách  Bắc Bình  , tháng 5 năm 2012 ,  ở Đối Thọai Shangri-La Dialogue  , một hội thảo  an ninh quốc  tế  hàng năm tại Singapore .  Chánh quyền Obama thường đứng đắn    chỉ trích cư xử   khiêu khích  của Tàu  và liên tục  khẳng định   quyền tự do lưu thông biển  của cộng đồng quốc tế  trên Biển Đông và Nam Hải Tàu. Và đã  thông minh   trả lời   các di chuyễn Tàu tranh cải , bằng  cách tái năng lực hóa  các đồng minh vùng , củng cố  chung sức với  kẻ không đồng minh  và giúp  đở các chung sức địa phương , phát triễn khả năng  theo dõi và chống đở  những khẳng định Tàu.   Con đường này không đưa tới ngay  tức khắc việc giải đáp  các vấn đề trong vùng ; nhưng có cơ   giúp Bắc Bình  nhận thức lợi ích  - cho mọi người -   trở lại  con đường  ít gây hấn hơn,  tái bảo đảm hơn  , như thể là con đường Hoa Kỳ  đã theo dõi   gần suốt  thập niên đầu tiên thiên niên  kỷ mới .

        Tất cả  cùng chung  bây giờ

        Khi phải moi ra  hợp tác Tàu  trên các vấn  đề cai quản  tòan cầu, tỉ như  không lan tràn hạt nhân,  can thiệp  vào các xung đột  vùng và dân sự,   thay đổi khí hậu , thành tích   chánh quyền Obama được ghi chép rất pha trộn .

        Về lan tràn hạt nhân  chỉ tòan là  thất bại  trong vụ  nhờ Trung Quốc giúp   làm Bắc Hàn ngưng chế tạo võ khí  hạt nhân  và các  hệ thống phóng  chúng đi, nhưng   có nhiều tiến bộ   làm Iran dễ dàng  hướng về    một tạm dừng  thương lượng chương trình hạt nhân Iran . Trung Quốc đã ký  trên các nghị quyết Liên Hiệp Quốc  thích đáng đến các vấn đề   này chống lại cả hai nước , dù rằng chỉ đã  làm giảm  thiểu chúng .  Quan trọng hơn nữa , là tiếp tục  cung cấp  một dòng sống kinh tế cho  Bình Nhưỡng và Tehran (thủ đô Iran ).

       Tổng thống Tàu  Tập Cận Bình tuồng  như có  các  liên hệ  ấm áp với  Nam Hàn hơn là Bắc Hàn  và đã hạ thấ p liên hệ truyền thống đặc biệt  của Tàu  với Bình Nhưỡng  .  Đây là một phát triễn   đáng hoan nghênh, đặc biệt  sau chánh quyền tiền nhiệm Hồ Cẩm Đào  rụt rè  tiến tới Bình Nhưỡng,   ngay cả khi Bình Nhưỡng tấn công  Nam Hàn.  Tuy nhiên Trung Quốc  thương mãi  và dầu tư  ngày nay nhiều hơn là   vào năm 2008 ,  cung cấp đủ hổ trợ   khiến các trừng phạt  Hoa Kỳ    và Đồngminh  mất hết bén nhọn.     

.

               

            Bắc Bình và Hoa Thịnh Đốn  sát cánh họat động   cùng nhau  về  hủy bỏ hạt nhân – denuclearization  Bắc Hàn    ở trò chuyện 6 phe , đặc biệt từ năm 2006 đến 2008 , nhưng những trò chuyện này   tan vỡ   vào năm cuối cùng của chánh quyền Bush  và  đã  không  sống lại kể từ đó .  Sau  3 năm  không trò chuyện,  nhóm Obama kết luận rằng  cũng không họat động được , cho nên  ở thỏa hiệp  kiểm sóat võ khí  “ Ngày Nhảy Vọt”  tháng 2 năm 2012, chánh quyền Obama cống hiến hào phóng  tái lập đàm phán.  Đàm phán này mau lẹ bị Bắc Hàn làm hỏng , khi Bắc Hàn sử dụng   kỷ thuật  tên lữa  theo đường đạn – ballistic missile  trong một cuộc phóng vệ tinh, nhưng chánh quyền đáng tán thưởng  khi đeo đuổi   cố gắng   thiện ý  và như vậy  tỏ rỏ   ch o mọi nhà quan sát   nơi nào  đã có rào cản chặn đường thật sự .

          Áp lực quốc tế  trên kinh tế Iran đã tăng mạnh mẽ vào các năm Obama. Không muốn bị mắc rối đến các  luật lệ trừng phạt ở Hoa kỳ   hay của   Âu Châu nội địa  nhắm vào  các người tham dự thứ ba,  cũng như chính ngay muc tiêu . Các hảng năng lượng Tàu  gỉam bớt mua bán với  Iran các năm 2012  và 2013.  Nhưng Bắc Bình xem   nhữn g luật lệ này là bất hợp pháp  và tuồng như tìm kiếm  những cơ hội  làm doanh vụ cùng Iran , dù có luật.  Bắc Bình tăng thêm nhiều  mua năng lượng ,  khi  tan tuyết băng giữa  Tehran  và Hoa Thịnh Đốn,  xảy  ra  cuối năm 2013 . Trung Quốc là quốc gia duy nhất   của các trò chuyện  P5+1 (  gồm luôn cả  Pháp ,  Nga, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và Đức )   cả hai  là nước nhập khẩu năng lượng   thực- net  và đều muốn   có những liên hệ bình thường   với Tehran khi không có thỏa hiệp   hạt nhân tòan diện .  Động lực cho các thỏa thuận chồm đứng lên với  Iran   có lẽ phần lớn là kinh tế , nhưng các vụ mua   năng lượng tăng gia  khi đang ở tiến trình đàm phán , dầu sao cũng  làm giảm bớt áp lực trên Cộng Hòa Hồi giáo này,  để chấp nhận  một lọai thỏa hiệp  hạt nhân vĩnh viễn và dễ  kiểm tra ,  các nhà đàm phán  Hoa Kỳ  và  Âu Châu   thích thú . 

         Còn nói về các can thiệp  vào các xung đột  vùng  địa phương và dân sự cuối những năm Bush, Trung Quốc tuồng như  hơi làm dịu mềm chống đối truyền thống  can thiệp vào  nội bộ  các nước khác .  Các năm 2006 và 2007, Trung Quốc khởi sự  làm áp lực Khartoum  dể chấp nhận   dự án  giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc – UN  cho Darfur   và như thế  góp phần vào  các người giữ hòa bÌnh   không  phải là dân Phi Châu  đầu tiên trong cố gắng này . Cuối năm 2008 ,  Trung Quốc thỏa thuận   gia nhập  một   tác chiến hải quân đa phương  ở Vịnh Aden  chống hải tặc    cho phép đuổi theo  nóng hổi vào   vùng biển thuộc Somali.  Tuồng như Bắc Bình   muốn làm ấm áp thêm  theo  ý kiến   trở thành ,  như lời  Thứ trương   Ngọai giao Hoa Kỳ Robert Zoellick  ,  “ một kẻ nắm giữ  cọc có trách nhiệm”  ở hệ thống quốc tế   Trung Quốc   đã hưởng thụ nhiều.

       Khuynh hướng này tiếp tục ở chánh quyền Obama , khi Bắc Bình gây sốc  cho mọi người   bằng cách bỏ phiếu  ở Ủy Ban  An ninh UN  đầu năm 2011,  đưa   chế độ Muammar  al – Qaddafi ở Libya  ra Tòa Án Hình tội Quốc tế,  vì đã  đàn áp dữ dội   một cuộc nổi lọan  vào Mùa Xuân Ả Rập - Arab Spring.   Chánh quyền Obama và    dân Âu Châu  đã khôn khéo  tập hợp lại   hổ trợ cho  Liên Hiệp Phi Châu    và   Liên Minh  Ả rập  - Arab League   trước khi  tiếp  xúc Trung Quốc ,  và Bắc Bình tỏ vẽ ngần ngại   làm phật lòng   quá nhiều nhà chủ nghĩa quốc gia  hậu thuộc địa ,   khi chống đối giải pháp . Tuy nhiên, từ đỉnh này , mọi sự đều   mau lẹ tuột dốc.  Khi các đồng minh NATO tăng áp lực  trên Libya   bằng cách   đề nghị  hành động   quân sự  UN hổ trợ ,  hầu bảo vệ dân chúng Benghazi , Trung Quốc  bỏ phiếu trắng.   Khi   không lực NATO   vượt quá   mệnh lệnh UN  bằng  cách  hổ trợ hoàn tòan  phe chống đối Libyan,   thành quả cuối cùng   là bắt  và giết chết Qaddafi . Trung Quốc có cảm tưởng   là  đã bị tiến trình UN phản bội . Sau đó Bắc Bình  gia nhập  Moscow  bằng các cố gắng  chống đối tích cực Hoa Kỳ và Âu Châu, hầu  di chuyễn  chống đối  chế độ Assad ở Syria. Sau đó ,  ở Ukraine , Trung Quốc tụ  điểm    nhiều hơn hổ trợ ngọai quốc  cho cách mạng  u Châu- Euro maidan tại Kiev  ( thủ đô Ukraine ) hơn là trên can thiệp Nga , và Trung Quốc  chống lại các trừng phạt  chống Nga ,  sau khi  Nga  xâm chiếm – thôn tính Crimea .

      Nói tóm lại, bất cứ lúc nào  chánh quyền OBama  tuồng như muốn  ôm chồm  một chánh sách thay đổi   chế độ ,  mặn nồng không kém  chánh quyền  Bush nhiệm kỳ thứ nhất,   Trung Quốc đã ngưng lại  không còn nhũng   trả lờI   hổ trợ đa phương nữa về các xung đột  trong vùng và dân sự  và rut  lui về  chánh sách thờ  ơ - bàng quang  xưa cũ .  Thay đổi này  là chánh sách không lan tràn hạt nhân của Trung Quốc. Giới  thượng lưu Trung Quốc   nay biện cứ rằng  chế độ Kim ( ở Bắc Hàn )   tự nhiên muốn  tránh khỏi  số phận của Qaddafi, đã  phải rời bỏ   chương trình   võ khí hạt nhân nhiều năm trước khi   chết.  Cho nên họ làm lệch hướng  chỉ trích là  Bắc Bình   đã không làm áp lực trên Bắc Hàn  đủ để nhấn mạnh đến thất bại  của Hoa Kỳ  và đồng minh  cống hiến đầy đủ bảo đảm an ninh cho  Bình Nhưỡng.

    Ngược lại , Thay đổi khí hậu   là biểu hiện sáng rực  cho liên hệ  Hoa Kỳ  - Trung Quốc . Ỏ Hội Nghị Tố Cao Hợp Tác Kinh Tế  Á Châu – Thái Bình Dương  năm 2014, Obama và Tập Cận Bình  đã đạt  một thỏa hiệp lịch sữ về phát thải khí nhà kiếng.  Trung Quốc tự cam kết   sẽ đạt  đỉnh phát thải   Carbon  khỏang năm 2030  và hứa  hen sẽ   phát xuất  20 % điện tương  lai  từ các nguồn không carbon .  Còn Hoa Kỳ cũng  hứa hẹn  giảm tổng số phát thải  khí nhà kiếng  26%  đến năm 2025  ,  theo mức căn bản  năm 2005 .   Những cam kết – hứa hẹn này   từ hai quốc gia phát thải các khí nhà kiếng lớn nhất thế giới ,tạo tình huống động năng cho Hội Nghị  Thay Đổi Khí hậu Liên Hiệp Quốc năm 2015, sẽ họp cuối năm nay ở Paris .  Và dù cho   mục tiêu Trung Quốc đưa ra  có chậm trễ thế nào đi nữa đối với các tay tích cựcmôi trường , các cam kết của Trung Quốc cũng là môt cú đấm dữ dội – slog  cho các nhà đàm phán Hoa Kỳ  và là một thành công chánh yếu của nền   Ngoại Giao Mỹ.  Ở Hội Nghị  Thay đổi khí hậu năm 2009 tại Copenhagen, Trung Quốc   đã tái tập hợp  các nền kinh tế đang trổi dậy   và các quốc gia đang mở mang  chống lại nhữn g  ngăn cản  như thế  và nền kinh tế Trung Quốc  cũng đủ to lớn   làm  con đường cưỡi ngựa tự do ,  xén cắt bất cứ  một  đàm phán tòan cầu nào .

         Những bài họccó  được

          Chánh quyền Obama cũng còn điểm danh ra  các tiến bộ  trền nhiều tiêu đề nhỏ hơn   về liên hệ giữa Trung Quốc và  Hoa Kỳ , từ cải thiện các dây thắt chặc giữa quan sự và quân sự , đến những cuộc đối thọai  có ý nghĩa   cách nào tránh những sự cố  trên biển cả , đến công trình nền tảng  cho một thỏa hiệp đầu tư song phương nào đó , đến  những  hộ chiếu -visas an tòan dễ dàng hơn cho  du hành doanh nghiệp và du lịch.  Nhưng chính  những thách thức  rộng rải hơn do  trổi dậy Trung Quốc gây ra ,  cùng những thành công hay thất bại   chánh quyền Obama  giải quyết các thách thức này , mới cung cấp   vài bài học  cho chánh sách tương lai .

        Để tăng cường  an ninh  vùng địa phương  và  khuyên can  Trung Quốc  giải quyết các tranh chấp bằng ép buộc , Hoa Kỳ cần duy trì  một sự hiện diện vạm vỡ  ở Á Châu   và xây đắp nhưng mối thắt chặc quân sự , ngọai giao  và kinh tế  với  các đồng minh và các kẻ chung sức khác trong vùng , ngay cả khi cố tránh  những hành động quá ư bi kịch tính  và từ chương ,  có thể gợi ý là những cố gắng Hoa Kỳ nhằm vào kiềm chế Trung Quốc .  Khi cố tâm gây ra một hổ trợ Tàu   cho các sáng kiến  cai quản  đa phương toàn cầu về Lan tràn hay trêncác xung đột trong vùng và dân sự , Hoa thịnh Đốn phải tụ điểm   không phải trên thay đổi chế độ mà là  trên   cư xử  ngăn cấm các quốc gia liên quan . Khi có thể làm được ,  Hoa Kỳ phải   được   hổ trợ từ các tổ chức  vùng , trước khi  đến gần Trung Quốc  trên các nổ lực  này (  như chánh quyền Obama đã làm   đối với Libya ) .Về  thay đổi khí hậu, trong lúc đó , Hoa Thịnh Đốn   phải cố gắng   làm Bắc Bình  giảm thiểu các phát thải khí nhà kiếng   bằng cách làm đòn bẩy  những âu lo  của các nhà lảnh đạo Tàu về các vấn đề nội bộ  liên hệ , tỉ như sương mù   ở đô thị  độ cao thấp kém   .

  Điểm khởi đầu cho chánh sách Trung Quốc  của Hoa Kỳ   cần phải là  một nhìn nhận  Cộng Hòa Nhân Dân  đã trở thành một  cường quốc , có một   nồng độ lớn lao  hảnh diện quốc gia chủ nghĩa  , nhưng vẫn còn là một nước đang mở mang ( chậm tiến )   với các  thách thức to lớn nội địa   và bất ổn . Khủng hỏang tài chánh   năm 2008   phóng đại cả hai thật tế đối ngược nhau này ; làm cho  các thảo luận  với Bắc Bình càng  phức tạp thêm hơn trước nhiều .  Nhưng xung đột tương lai   không phải là điều chắc chắn, và  các cọc cạch của nó có cơ giảm bớt,  nhờ một phối hợp   hiểu biết  sức mạnh và ngọai giao Hoa Kỳ  về nhũng giới hạn phía Bắc Bình muốn hợp tác với Hoa Kỳ và đồng  minh ở Đông Á và xa hơn .

 

        ( Irvine , Nam Ca Li -  Hoa Kỳ , ngày 1 tháng 9 năm 2015 )