27/8/2015
|
Bệnh Tuyến Giáp Trạng
Y học thường thức – Bác sĩ Trần Văn Diên
|
Bướu cổ là tình trạng lớn dần của tuyến giáp trạng. Khi vòng cổ phình to như trái cam kèm theo đó là sự bất thường của sinh hóa biến dưỡng trong cơ thể là triệu chứng của bệnh tuyến giáp trạng. Cần hiểu rõ nguyên nhân và phương pháp trị liệu thích ứng.
Tuyến giáp trạng có dáng hình chữ V ngay phía dưới của trái cổ, danh từ Anh ngữ viết là thyroid, mỗi bên chữ V có 2 tuyến phụ là parathyroid. Tuyến giáp trạng là thyroid (V) kèm với 4 parathyroid có kích thước nhỏ.
Trái cổ viết là Adam’s apple, “Adam” là tên của ông Adam & bà Eva trong Kinh Thánh đấy. Lý do là hình dáng cái trái cổ của nam giới phía trước nhô ra tạo nên góc 45o có hình hao hao giống trái táo “apple” nên các nhà cơ thể học xưa ở Hy Lạp quen gọi là “Adam’s apple”. Trong khi đó trái cổ của nữ giới phía trước phẳng với góc là 180o nên không có hình giống trái táo nhưng cũng được dùng danh từ chung là “Adam’s apple”. Trái cổ nằm hướng phía trước thanh quản và thực quản ngang xương cổ số 4.
Dùng đầu ngón tay trỏ điểm từ trung tâm càm di chuyển xuống vùng cổ sẽ chạm ngay phần trên của Adam’s apple, ngay 2 bên phía dưới cảm nhận 2 phần mềm là 1 tuyến giáp trạng hình chữ V (với 1 thyroid và 4 parahyroid). Dùng 2 ngón tay cái và trỏ bắt đầu từ cái đỉnh của Adam’s apple lướt nhẹ qua 2 bên thì 2 ngón tay sẽ cảm nhận 2 nhịp đập hòa với nhịp tim là hai động mạch (External Carotid Artery,ECA) nằm dọc phía ngoài vùng cổ chạy lên não bộ. Khi một người cần cấp cứu thì công việc đầu tiên của nhân viên y tế lúc nào cũng dùng một ngón tay trỏ để cảm nhận ngay nhịp đập của ECA trước cái đã, còn các việc như rọi đèn pin vào mắt, bắt mạch tay, nghe nhịp tim và nhịp thở là những việc phải làm sau đó.
Tuyến giáp trạng, thyroid, cung cấp chất thyroxine đóng vai trò thật quan trọng trong chu trình biến dưỡng, growth hormone, tạo năng lượng sống thường nhật cho thân thể. Và cung cấp chất thứ 2 là calcitonin từ parathyroid kích hoạt chất calcium trong máu góp phần vận chuyển tín hiệu cho tế bào thần kinh điều hành các cơ phận, nội tạng, não bộ… Khi hai chất kích tố của tuyến giáp trạng hoạt động không hữu hiệu thì đưa đến tình trạng cơ thể suy yếu dần.
Thyroxine có 4 chất iode (tetraiodothyronine = T4) chuyển hóa từ T3 (triiodothyronine, có 3 iode), T3 & T4 là kết hợp của iode và tyrosine (là một chất đạm = amino acide). Cả hai thyroxine và calcitonin được kích động từ nhóm tế bào phía trước của tuyến não thùy (pituitary) là TSH (thyroid-stimulating hormone), và tiếp tục điều hành nhờ vào TRH (thyrotropin-releasing hormone) tiết ra từ tuyến nằm kế tuyến não thùy (hypothalamus).
Khi tuyến giáp trạng hoạt động dư thừa, sản xuất quá nhiều T3 và T4 gây cơ thể mất quân bình, bướu cổ phình to, tròng mắt lộ ra, đổ mồ hôi nhiều, sụt cân, tay chân yếu ớt, nhưng lại thèm ăn liên tục, cần uống thuốc để giảm kích thích tố thyroid dư thừa, dùng phương pháp xạ trị làm giảm bớt số tế bào, cuối cùng là giải phẩu cắt bỏ bớt. Giải phẩu nên kỷ lưỡng tránh làm hư parathyroid hoặc là cắt nhằm đường dây thần kinh chuyển vận thanh quản thì hậu quả là thanh âm không còn “bị câm”. Trường hợp khi hoạt động kém khi tuyến giáp trạng sản xuất ra số lượng kích thích tố T3 và T4 quá ít vì bẩm sinh, hay vì thực phẩm thường ngày không đủ chất ‘iode’ cần thiết cho tuyến giáp trạng, có khi lúc giải phẩu vô tình làm hư tuyến này. Triệu chứng là luôn luôn cảm thấy lạnh, mệt mỏi, nhịp tim đập chậm. Trị liệu với hiệu thuốc levothyroxine và phải theo sát với lời dặn của bác sĩ. Khi thiếu chất ‘iode’ cũng là nguyên nhân khiến cho tế bào tuyến giáp trạng phình lên làm thành bướu cổ hay có sự xáo trộn bất thường hệ thống miễn nhiễm cũng làm cho hoạt động của tuyến giáp trạng kém, hậu quả biến thành cái bướu càng ngày càng to. Bà mẹ sau khi sanh thì tuyến giáp trạng cũng bị yếu đi sau thời gian cung cấp dinh dưỡng cho em bé. Khi tế bào của tuyến giáp trạng phân cắt phát triển quá nhiều là ung thư (cancer)
tuyến giáp trạng, thường xảy ra ở nữ giới, thoạt đầu bướu cổ hơi cợm thấy bình thường, khi bướu lớn dần thì bệnh nhân mới bắt đầu thấy khó chịu. Cần lấy mẫu xét nghiệm để xác định cho chắc chắn hầu quyết định một cuộc tiểu phẩu thuật cấp thời để cắt bỏ những tế bào phát triển dư thừa.
Có trường hợp là ống dẫn trong tuyến giáp trạng ứ đọng chất lỏng phình to lên như một cái bọc (cyst) có dường kính to hơn 3 centimet mới cảm thấy bất thường giống cái bướu nằm dọc theo thanh quản thường gặp ở những người lớn tuổi. Đây không phải là ung thư, nhờ đến mũi kim rút hết chất lỏng ra là khỏi ngay.
Bệnh bướu cổ gắn liền với dinh dưỡng thiếu chất iode và tên thuốc levothyroxine. Muối ăn thường ngày có trộn chất iode giúp cho sự tổng hợp chất T3 và T4 thành lập để làm chất xúc tác cho phản ứng biến dưỡng growth hormone 24/24 không thể thiếu trong cơ thể của chúng ta. Iode là muối vô cơ hiện diện đầy trong nước biển có chất iode hòa vào máu cần cho tuyến giáp trạng nuôi dưỡng cơ thể. Ngày xưa dân cư vùng Cần Thơ miền Hậu Giang hay có triệu chứng bướu cổ vì thiếu chất iode trong thức ăn và nước uống. Khi gặp bác sĩ thì bác sĩ khuyên nên ăn muối biển “thô” và uống nước dừa tươi. Tại sao phải uống nước dừa tươi khi có bệnh bướu cổ? Vì trong nước dừa có muối khoáng vô cơ từ trong lòng đất có hiện diện chất ‘i ốt’ (iode viết theo tiếng Pháp gốc Hy Lạp, người Anh viết là iodine).
Vào mùa nước nổi năm 1966, tôi đang học đệ thất, lúc ghe muối Bạc Liêu bán dạo trên sông khi chèo ngang trước cửa nhà:
- Ai… mua muối hôn…
Má tôi kêu lại mua, bà dùng cái thúng giê đãi muối dưới nước sông cho thật sạch, muối có màu trắng tươi, bà tươi cười đổ trên chiếc đệm phơi cho thật ráo nước, rồi xúc muối đổ vào cái khạp lớn. Vào đầu thập niên năm 1980, khi theo học lớp sinh lý học với Dr. Tobias, thầy dạy rằng muối biển rất tốt có nhiều chất ‘I ốt’ (I), chính màu đen đen của muối biển là chất ‘I ốt’. Đãi muối trong nước cho sạch thì chất ‘I ốt’ hòa tan vào nước, trôi đi một phần chất ‘I ốt’ dinh dưỡng rất cần cho cơ thể chúng ta.
I2 + 2 H2O + SO2 → 2 HI + H2SO4
Bác sĩ Trần Văn Diên, Texas USA ngày 15/02/2013
Học sinh Công Thôn 1970-1973 NLS Cần Thơ
