19/4/2015
Gíới thiệu Văn chương Nam Mỹ la tinh, con em Việt Nam ít biết :
Anh hùng Kín đáo - Discreet Hero của Vargas Llosa
nhà văn giải Nobel 2010
Gs Tôn Thất Trình
Sách mới “ Anh hùng Kín đáo ” Farrar, Strauss & Giroux xuất bản đầu năm 2015 ở Hoa Kỳ , dày 326 trang, tuồng như bảo đảm cho nhà văn Mario Vargas Llosa phê chuẩn đọat giải văn chương Nobel năm 2010 “nhờ làm đồ bản các cơ cấu quyền lực và những hình ảnh bén nhọn tính cách kháng cự , nổi lọan , thất bại cá nhân” Ủy Ban Nobel lựa thưởng.
Vargas Llosa luôn luôn là một nhà viết chuyện chánh trị rộng rải và cũng rất cởi mở về các thay đổi những lý thuyết chánh trị của ông, 50 năm qua. Đáng phục cho công trình ông không phải là hiểu biết sự vật chánh trị sâu sắc mà là sự bấm giờ, vẻ duyên dáng và cảmgíac khôi hài của ông . Khi Jane Smiley, nhà bình luận phán xét sách cho Phần thưởng Man Booker International Prize, một giải thưởng tương tự Giải Nobel nhưng cho tòan bộ công trình, đọc năm 2009 truyện “ “ Chiến tranh vào Cuối đời Thế giới- The War of the End of the World”, Vargas viết năm 1981 và xuất bản ở Hoa Kỳ năm 1984 ở khung cảnh nước Brasil ( Ba Tây ) cuối thế kỷ thứ 1, khám phá đời sống và cái chết một thờ phụng tôn giáo không mấy khác biệt nhiều thờ phụng chúng ta đã chứng kiến một cách kinh hải, 30 năm qua, bà đã sợ qúa không nói ra tiếng được được nữa và tham vọng của sách này, viết tài tình, cấu trúc và trọn vẹn quá đổi, khiến bà muốn nói là truyện này đúng là truyện “ Chiến Tranh và Hòa Bình - The War and Peace” của Leon Tolstoi muốn kể ra.
Sách “Anh hùng Kín đáo” không tham vọng như thế, nhưng Vargas Llosa sẽ không là cái gì cả nếu không táo bạo và mềm dẽo: vài truyện của ông rất to lớn và u uất ( như Chiến tranh vào Cuối đời Thế giới), vài truyện ngắn ngủi và đùa nghịch( như Cô gái Xấu xa - The Bad Girl ) vài truyện là các chánh trị ( như “ Bửa tiệc của Dê - The Feast of the Goat”) , vài truyện là về nghệ thuật (như “ Đường tới Thiên Đàng- The way to paradise” ) . “ Anh Hùng Kín đáo” tối tăm - ủ dột, nhưng có một giọng nói khẻ giải trí có lẽ về nhược điểm mọi người, ngay cả ở những anh hùng kín đáo.
“Anh hùng Kín đáo” sử dụng cuộc sống của hai nam nhân khác biệt và không minh bạch là họ liên quan đến nhau ở những chương xuất hiện lần lượt: Don Ismael Carrera một chủ hảng bảo hiểm giàu có xứ Peru, sống ở thủ đô Lima, vợ vừa mới chết và Don Felicito Yanaque, chủ nhân một hảng nhỏ chuyên chở xe vận tải, sống ở thành phố bờ biển Piura. Khi chuyện kể chuyễn đến giữa các câu chuyện của hai người này, Vargas Llosa nói tới cả hai ông một cách cao hứng nhiệt tình và vài tính bi kịch cao độ.
Thọat tiên người đáng chú ý nhất là Felicito, đang nhân một bản viết tay đe dọa, yêu cầu phải trả hàng tháng tiền bảo vệ là 500$. Ông chống cự và ga ra phòng sở hảng ông bị phá hư một phần nào. Ông bắt đầu lo sợ không phải chỉ cho đời sống ông mà còn thêm đời sống vợ ông, nhân tình ông, hai con trai và nhân viên làm việc hảng ông. Nhân vật thứ hai Ismael đau tim. Vì hai con sinh đôi của Ismael, tin rằng Ismael không ý thức được, hai con trò chuyện bên giường bệnh ông về cách nào chúng muốn ông phải chết, để chúng hưởng gia tài. Chúng là những đứa con hư, một thằng đã trốn sang Hoa Kỳ khi đụng xe và bỏ chạy.
Chúng đã xài hết tiền Ismael cho chúng và Ismael biết nếu ông chết,chúng sẽ phung phí hết mọi điều sau vài năm.
Nhân vật thứ ba, Rigoberto, làm việc cho Ismael ở hảng bảo hiểm. Dù có vài nghi ngờ,
Rigoberto ( lấy vợ sống hạnh phúc , có một con trai cư xử tốt đẹp và làm việc mệt nhọc hầu thụ hưởng mọi thích thú đời sống ) chứng kiến hôn nhân của Ismael và cô thị nữ ( chính là cô em gái của vợ Felicito). Cặp vợ chồng này đi trăng mật lâu dài ở Âu Châu. Trong một màn kịch, vợ Rigoberto dựng chồng dậy giữa đêm khuya trên giường, kể chuyện đồn đại giữa Ismael và cô thị nữ . Có một điều gì đáng cười cợt về ý kiến một câu chuyện dùng cho các mục đích dục tình, một câu chuyện không có gì là biểu đồ khiêu dâm, dù thế nào đi nữa, chỉ lãng mạn thôi . Rigoberto phải xử sự với đám cưới rơi ra ngòai và ảnh hưởng nó trên hai con trai hư hỏng của chủ ông .
Vargas Llosa rất giỏi trên nhiều điều và, không ít nhất giỏi nhất là khi phân phối nhỏ giọt thông tin .” Anh hùng Kín đáo” là truyện mưu tính phức tạp và không phải một lần độc giả bị dụ dỗ lật ngay đến trang cuối, để bảo đảm rằng mọi điều sẽ xảy ra tốt đẹp cho các cá tính thiện cảm này. Vargas không phải là ẻo lả khi đề cập đến hung bạo ; ở một đọan xé nát óc độc giả của sách “ Chiến tranh Cuối đời Thế giới”, một người lính đã mất cả hai tay và bị đui mù trong cuộc chiến đấu, van xin một bạn thân giết anh ta đi. Điều giữ độc giả lại là tài năng lớn khác của Vargas Llosa tái dựng cơ cấu màn cảnh đã qua và thời gian đã qua , hay ho đến nổi độc giả không còn muốn bỏ sót một câu hay một hình ảnh nào nữa cả .
Đối với một độc giả Hoa Kỳ , tài khéo léo này hầu như kỳ lạ vì lẽ làm ra cảm giác là ai đó , phụ nữ hay nam nhân hiểu được Peru , Lima, Piura giúp ai đó có thể nếu muốn cuốc bộ xuống cuối đường và tưởng là đang ở nhà mình. Độc giả cũng hiểu các liên
hệ nam nữ ở đây khác hẳn Hoa Kỳ ; các gia đình hoạt động theo những lệ luật khác và tuân thủ những tiêu chuẩn khác. “ Anh hùng Kín đáo” vừa xa lạ vừa thân thuộc , theo phương cách những văn chương lỗi lạc tuồng như là vậy cả . Phần dễ dải là điều một bậc thầy chơi trò nghệ thuật mình , sử dụng nguy hiểm, sợ hải , bất hạnh và đồng cảm để lôi cuốn độc giả đi xa. Khi Rigoberto than phiền các thử nghiệm ông trên tay các con trai Ismael , ông nghĩ đến điều gì ông có thể làm khác : “ … mất mát chính sớm trưa , ban chiều mình đọc các tập này sách in và các họa vẽ, lắng nghe âm nhạc tốt đẹp , trải qua những cuộc phiêu lưu khác thường, trở nên xúc động, tăng gia buồn bả, than khóc, kích động phấn khởi thêm”.
Sách “ Anh hùng Kín đáo” có phải là một trong các sách hay nhất của Vargas Llosa không ? Sách có tụ điểm và cấu tạo nếu không là đường quét. Nhưng Mario Vergas Llosa biết chắc chắn là ông đang làm gì đây .
( Phần lớn chiếu theo Jane Smiley, nhật báo LA Times ngày 15 tháng 3 năm 2015 )
( Irvine , Nam Ca Li, Hoa Kỳ ngày 14 tháng 5 năm 2015 )
Chú thích: Ngày 17 tháng 4 năm 2015 , chúng tôi nhận được báo Khoa học Phổ thông- Sài Gòn cho biết là bên nhà đã dịch đăng 2 sách của Vergas Llosa là “ Trò chuyện trong quán Cathedral – Conversation in la Catedral” và “ La ciudad y los perros – Thành phố và lũ chó” .
