Trung hoc Nông Lâm Súc CẦN THƠ- Quyển 5 _Trung hoc Nông Lâm Súc CẦN THƠ- Quyển 5_Trung hoc Nông Lâm Súc CẦN THƠ- Quyển 5_Trung hoc Nông Lâm Súc CẦN THƠ- Quyển 5_Trung hoc Nông Lâm Súc
 
thnlscantho-5
QUYỂN 5  
  TRANG CHỦ
  TIN TỨC
  THÔNG BÁO
  TRANG KHOA HỌC
  => Cuộc đời và di huấn của nữ thiền sư
  => Năm dê nói chuyện mèo
  => 31 ngày rong chơi... 170 -171
  => Cây sơ ri Gò Công
  => Tái cơ cấu sản xuất lúa gạo VN
  => Nhà sáng chế laser Charles Townes qua đời
  => Tai nạn hạt nhân
  => Bệnh tiểu đường
  => Dỏm khắp mọi nơi
  => Ba cái chuyện ruồi bu kiến đậu
  => Thế giới thực vật quanh ta
  => Mừng ngày quốc tế phụ nữ
  => Chúng ta không còn nơi nào ẩn núp
  => Rèn luyện kiến tạo nguyên tố mới
  => Chỉ là một chuyến đi
  => 31 ngày rong chơi...172-173
  => 31 ngày rong chơi...174-175
  => Những sách nói về Châu Á..
  => Từ sữa bò đến sữa người
  => Thất bại đa văn hóa
  => Thực phẩm và phóng xạ
  => 31 ngày rong chơi... 176-177
  => 31 ngày rong chơi...178-179
  => Biết rõ hơn đôi chút...
  => Bonjour Việt Nam
  => Ứng dụng vàng trong y khoa
  => Chó tây chó ta
  => Hảy trân quý cuộc sống ngày hôm nay
  => Tóc tơ vàng
  => Thời trang Paris
  => 31 ngày rong chơi..180-181
  => 31 ngày P 182-183
  => Tình trạng chạy đua vũ khí..
  => Máy gia tốc hạt nhân
  => Có nên ăn chay hay không
  => 31 ngày rong chơi..184-185
  => Dồn điền đổi thửa ở Miền Trung và ĐBCL
  => Xử dụng kim loại đất hiếm
  => Bệnh than kinh niên
  => 31 ngày P 186-187
  => Nói láo hay nói thiệt
  => Tiến bộ ở ngành sinh học
  => Dồn điền đổi thửa Miền Trung
  => 31 ngày rong chơi 188-189
  => Cọ dừa Oil palm
  => Đăng cay ngọt bùi mùa phục sinh
  => Phát minh khoa học... P1
  => 31 ngày lang thang P 190-191
  => Du khách mang siêu khuẩn..
  => 31 ngày rong chơi 192-193
  => Ngừa ung thư tùy thuộc
  => Hiểu thế nào là Cửu huyền
  => Kỳ thị chủng tộc tại Canada
  => Vỏ khí hạt nhân - P 1
  => Vỏ khí hạt nhân . Phần 2 và 3
  => Phát minh khoa học từ bắt chước ... P2
  => 31 ngày P 194-195
  => Phải chăng chuyện động đất...
  => Thời trang Cali năm 2015
  => Nỗi khổ của phiến quân...
  => 31 ngày rong chơi 196-197
  => Mục và súc khác nhau thế nào
  => Tản mạn về tôm hùm Bắc Mỹ
  => Đã và sướng gì đâu
  => Anh hùng kín đáo...
  => Dã man, tàn nhẫn...
  => Nước và con người P1
  => Discreet hero - Vargas Llosa
  => 31 ngày P 198-199
  => Khi Bác sỷ bị ung thư não
  => Kỹ thuật sinh học Crispr
  => Nuôi dế làm thịt bíp tết
  => Chuyện ngày về
  => 31 ngày rong chơi miền Đất Phật. P 200-201
  => Xử dụng nọc độc nhện
  => Nước và con người P2
  => 31 ngày P202-203
  => Học trường quản trị...
  => Xém chết vì rượu
  => Nghiên cứu phát triển Phú Quốc
  => 31 ngày rong chơi...204-Hết
  => Tìm hiểu sinh thái nhân văn
  => Động đất tại Nepal
  => Tiến bộ khoa học - Phần 2
  => Chó và người
  => Chào đón ngày lễ Mẹ
  => Ông uông bà chê
  => Bình thường mới ở Trung Quốc
  => Phim Cô Bé Lọ Lem
  => Cải tổ đại học ở Trung quốc
  => Chấm dứt cải cách ở TQ ?
  => Vô thường - Vô ngã
  => Thách thức thực sự...
  => Khi cao niên mất ngủ
  => Bí mật về xác ướp thú vật ở Ai Cập
  => Chấm dứt cải cách ở Trung Quốc - P2
  => Đụng tường
  => Nướng vỉ, nướng sắt và hội chứng BBQ
  => Thách thức thực sự ở Thái Bình Dương
  => Trường sinh bất tử
  => Ăn nhiều muối và bệnh tăng huyết áp
  => Vùng thiên nhiên Bình Trị Thiên...
  => 20 điều biết hơn..
  => Thư của GS Tôn Thất Trình
  => Hoa Kỳ khảo cứu...
  => Vần đề chủng tộc ở Trung Quốc
  => Bán ảo tưởng
  => Trận động đất sắp tới xảy ra ở đâu
  => VN muốn mua ...
  => Bia Việt Nam - Phần 1
  => Ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn Listeria
  => Tại hải ngoại dân nghỉ hưu hay làm gì?
  => Bệnh kém trí nhớ
  => Thuốc kháng sinh
  => Khi cơm chẳng lành canh chẳng ngọt
  => Bia Việt Nam - Phần 2
  => Non cao tuổi vẫn chưa già
  => Tìm hiểu về loài ong
  => Những bộ mặt mới về năng lượng ở Hoa Kỳ năm 2015
  => Thế giới loài hoa trong thi ca Việt
  => Tìm hiểu loài ong - Phần 2
  => Vui buồn ngày Lễ Cha
  => Một người cha tuyệt vời
  => GS Robert Barone
  => Bệnh cảm
  => Nguyên tố Uranium
  => Những bộ mặt mới ... Phần 2
  => Sức khỏe trong tay bạn
  => Khi tui nấu tui ăn
  => Bệnh cúm
  => Mừng hụt
  => Mồ hôi
  => Fast food hay fat food
  => Ngành khoa học dữ liệu
  => Sáu giờ ba mươi
  => Sao Diêm Vương
  => Báo Đất Việt phỏng vấn TS Trần Văn Đạt
  => Bệnh đậu mùa
  => Hội chứng viêm phổi Trung Đông Mers-CoV
  => Chất béo Trans rất nguy hiểm cho sức khỏe
  => Cha mẹ già hải ngoại
  => Chiến tranh tương lai - Phần I
  => Bệnh lao
  => Thịt chó thịt mèo
  => Chiến tranh tương lai - Phần 2
  => Việt Ba lô trên miền đất lạ
  => Bệnh Si đa
  => Tìm hiểu về loài ong - Phần 3
  => Bớt ăn thịt là tốt nhất
  => Sức mạnh mềm của Trung Quốc - Phần 1
  => Bệnh phong đòn gánh
  => Người Việt trồng lúa tại Camargue Pháp
  => Sinh tố B12
  => Cái ngàn vàng của cọp đực
  => Bệnh sốt rét tê liệt
  => Sức mạnh mềm Trung quốc -- Phần 2
  => Tôi có một ước mơ
  => Vợ chồng già lớp tuổi 70
  => Hố đen trong vũ trụ
  => Nội, Ngoại Mông ngày nay
  => Bệnh quai hàm
  => Chuyện khó nói của con kiki
  => Nước Lào ngày nay
  => Nghiện ngập - Phần I
  => Trai hay gái
  => Kiếp tha hương
  => Thèm chất ngọt và bệnh tiểu đường
  => Lycopene trong tomato là gì?
  => Dầu mỡ và sức khỏe
  => Du lịch Canada
  => Hip-hop - P 1
  => Bệnh ban đỏ
  => Nghiện ngập. Phần 2
  => Trời u ám
  => Hip-hop. Phần 2
  => Bệnh ho gà
  => Chúng ta biết gì về Pluto
  => Động đất cấp 9.2
  => Bễ mánh rồi
  => Nước Cam Bốt ngày nay
  => Thèm cơm
  => Bệnh sốt xuất huyết
  => Thời tiết bất thường năm 2015
  => Chúng ta biết gì về hành tinh Kepler-452b
  => Cam bốt ngày nay - Phần 2
  => Uống sữa bò có tốt cho sức khỏe không?
  => Niềm vui cao niên
  => Bệnh dịch tả
  => Hoa dại làm mù lòa
  => Thái Lan ngày nay - Phần I
  => Bệnh giun chỉ
  => Bệnh tâm thần
  => Bệnh nói láo
  => Bệnh đau gan C
  => Bàn tay lông lá của tập đoàn kỹ nghệ thực phẩm
  => Giải quyết lương thực trong hiện tại và tương lai
  => Nước Thái Lan ngày nay - Phần 2
  => Bệnh sốt Đức Rubella
  => Khuyên đừng uống rượu
  => Súp Vi Cá
  => Giải quyết lương thực ... Phần 2
  => Mã Lai Á ngày nay
  => Đời đẹp như mơ
  => Vai trò của sinh tố trong cơ thể
  => Mùa vu lan
  => Tôi phạm tội sát sanh trợ tử thú y
  => Giải quyết lương thực. Phần 3
  => Mã Lai Á ngày nay - Phần 2
  => Singapore ngày nay - P 1
  => Nhà máy phát điện không thải khí nhà kiếng
  => Gai cột sống
  => Mí mắt sụp một bên
  => Cẩn thận với thuốc thiên nhiên
  => Singapore ngày nay - P 2
  => Du Lịch Thánh địa
  => Bệnh Multiple Myeloma
  => Bệnh ngứa của người bơi lội
  => Đưa em lên đỉnh tuyệt vời
  => Chúng ta có thể đảo ngược lão hóa được không?
  => Lạm bàn phát triển tỉnh Đồng Nai - Biên Hòa
  => Thánh Địa Indein
  => Bệnh tuyến giáp trạng
  => Dược thảo và tác dụng phụ nguy hiểm
  => Nam nữ bình quyền
  => Long An - Phần I
  => Bệnh Paget
  => Trở lại Kalaw, Mayamar
  => Trồng nho độc đáo trên đất núi lửa
  => Việt nam trước nguy cơ nước biển dâng cao
  => Chuyện du học bằng ghe
  => Nước biển đang dâng cao trầm trọng
  => Long An - Phần 2
  => Hải phòng xưa và nay
  => Cá tôm sò ốc ăn sống được không
  => Ung thư máu
  => Tìm hiểu về loài kiến
  => Obama và Á châu
  => Hiện có bao nhiêu cây rừng trên thế giới
  => Bệnh viêm gan B
  => Bệnh suyễn
  => Nhiệm vụ của phổi
  => Hạnh phúc đối diện tử sanh
  => Xã hội đen
  => Nạn phá rừng hiện nay trên thế giới
  => Nhức đầu
  => Bệnh lao bò
  => Ngày tàn của thuốc kháng sinh
  => Áp dụng biến đổi di truyền sản xuất thuốc trị ung thư
  => Chất béo trong máu
  => Nghĩ về tâm từ và nhân ái
  => Xã hội đen Nhật
  => Tại sao sâu keo bài tiết phân lên đọt bắp
  => Ho
  => Guayule
  => Không có chết, không có sợ
  => Hảy an nhiên trong tỉnh thức
  => Tảo xanh có thể trị mắt mù
  => Hảy nhìn Trung quốc Tập Cận Bình làm gì?
  => Xã hội đen Nhật - Phần 2
  => Bệnh thống phong
  => Palm oil và sự mất dần rừng nhiệt đới
  => Đạp xe, một cái mode đang lên tại hải ngoại
  => Trứng gà tại...
  => Uống cà phê chiều tối và giấc ngủ
  => Kỷ thuật - Technology ngày nay là gì đây ?
  => Bịnh Đính Xương
  => Virus influenza
  => Chồng giận thì vợ bớt lời
  => Thế giới chấm dứt phá rừng vào năm 2030
  => Kỷ thuật - Phần 2
  => Cần sa
  => Bệnh mắc toi
  => Ông đi đường ông, tui đường tui
  => Vua Quang Trung vị anh hùng dân tộc
  => Săn heo rừng ở Phi Châu
  => Bải biển Silicon Beach Nam Cali
  => Thoái vị của xương
  => Bác sỉ thú y nói chuyện về gạo
  => Nạn đói đang hoành hành thế giới do thất mùa
  => Trần Hưng Đạo đánh tan quân Nguyên - Mông
  => Mi Nô và tôi
  => Tương lai thực phẩm
  => Bệnh vẩy nến
  => An toàn vệ sinh thực phẩm trên thế giới, một ảo tưởng
  => Nắng mưa là bệnh của trời
  => Đổi đời
  => Nhớ về đồng nghiệp xưa
  => Tỉnh Vân Nam - Phần 1
  => Bệnh loãng xương
  => Lê Lợi đánh thắng quân Minh
  => Gió đã xoay chiều: cỏ ngọt Stevia
  => Chuyện tám trứng
  => Cỏ cây cũng biết phỉnh lừa
  => Sông ngòi Miền Trung
  => Tỉnh Vân Nam - Phần 2
  => Bệnh Giang mai
  => Trồng lúa cổ truyền - P 1
  => Về những phản hồi II
  => Áp dụng sinh học di truyền vào công nghệ thẩm mỹ
  => Chữ Tâm trong văn học Việt
  => Molly
  => Tình Quảng Tây - Phần 1
  => Trồng lúa cổ truyền - Phần II
  => Chuyện hưu nai
  => Tại sao động vật chọn sắc đẹp làm tiêu chuẩn chọn bạn tình
  => Tỉnh Quảng Tây - Phần II
  => Triệu chứng tiên khởi bệnh gan
  => Phát triển trồng lúa nước thời cỗ đại - Phần 1
  => Nhứt vợ nhì trời...
  => Khoa học có khả năng làm trẻ hóa con người
  => Con Thắm
  => Bản nhạc mùa hè
  => Tỉnh Quảng Đông - Phần 1
  => Bịnh tiểu đường
  => Trồng lúa nước thời cỗ đại - Phần 2
  => Cá salmon tại Bắc Mỹ
  => Phỉnh gạt để sinh tồn
  => Thần dược
  => Quảng Đông - Phần 2
  => Bệnh ung thư
  => Đông Tây Tam kiệt
  => Trồng lúa cỗ truyền thời Bắc Thuộc - P 1
  => Loài động vật thủ đoạn lưu manh
  => Hiện tượng thực phẩm chức năng
  => Xa kê Nhật ngày nay
  => Chập chờn bóng ma
  => Hai kiểu trang sức thiếu nữ Âu Mỹ thời nay - Phần 1
  => Ngôi nhà ma
  => Bệnh phong cùi
  => Trồng lúa cỗ truyền - Phần 2
  => Hai kiểu trang sức ... Phần 2
  => Tui làm "Chuyên Gia" ở Phi Châu
  => Tản mạn về thịt bò thịt trâu
  => Bình trữ điện
  => Bệnh tim
  => Bộ óc trẻ sáng lạng nhất năm 2015
  => Tui làm "Chuyên Gia" ở Phi Châu - P 2
  => Nên chọn thịt đỏ hay thịt trắng
  => Cầu Mỹ Lợi và kinh tế Gò Công
  => Bình trữ điện - Phần 2
  => Bệnh sốt rét
  => Bệnh giời ăn
  => Chào đón ngày tử tế 13 tháng 11
  => Phát triển trồng lúa cải tiến thời Pháp thuộc- P 1
  => Áp dụng siêu-vi-thể kim loại trong canh tác hoa màu
  => Tui làm "Chuyên Gia" - Phần 3
  => Pê Ru
  => Tuyến não thùy
  => Phát triển trồng lúa cải tiến thời Pháp thuộc - P 2
  => Về hưu mới thấy cuộc đời đáng yêu
  => Làm sao tế bào "nói chuyện" với nhau
  => Brooklyn
  => Từ căm thù chính mình đến hận thù kẻ khác
  => Medulla Oblongata
  => Khôi phục rừng ngập măn Kiên Giang
  => Ki Ki
  => Biến đổi khí hậu toàn cầu - P 1
  => Nước Miến Điện
  => Nhân biến cố Paris nghĩ về tâm an trong nghịch cảnh
  => Biến đổi khí hậu - Phần 2
  => Con chim con
  => Nước Miến Điện - Phần 2
  => Nhớ về xứ Mali
  => Tai biến mạch máu não
  => Muốn tới đâu thì tới
  => Biến đổi khí hậu - Phần 3
  => Nấm thông đỏ Nhật Bổn
  => Bạch huyết cầu
  => Thuốc phê captagon
  => Biến đổi khí hậu - Phần 4
  => Tại sao LA lại mất hết nhuệ khí kinh tế so với SF
  => Túi Mật..
  => Thế hệ sandwich VN tại hải ngoại
  => Tại sao đàn bà sống lâu hơn đàn ông?
  => Cập nhật vũ trụ
  => Cá hồi sửa đổi di truyền
  => Khuyến mãi xanh hay tẩy não xanh
  => Tại sao có nhiều bệnh xuất hiện theo mùa
  => Sản xuất lúa hiện đại - Phần 1
  => Dây thanh âm
  => Béo phì
  => Sản xuất lúa hiện đại - Phần 2
  => Nước lạnh nước mát tuyệt vời
  => Thuốc mới trị chứng đau nhức
  => Giấc mơ con đường tơ lụa mới
  => Trà sữa
  => Lúa gạo qua văn hóa dân gian
  => Tai hại của độc canh một giống thuần chủng
  => Vài câu chuyện tiến bộ kỷ thuật
  => Cái lưởi
  => Lúa gạo qua văn hóa dân gian - Phần 2
  => Nhà Tây Sơn
  => Tầm quan trọng của giáo dục và khuôn mẫu
  => Vài câu chuyện tiến bộ kỷ thuật ... Phần 2
  => Yếu tố môi trường gây ung thư
  => Con mắt
  => Thiên đường tại thế đâu xa
  => Chú Hai Nhân
  => Nhà Tây Sơn - Phần 2
  => Tiến bộ kỷ thuật - Phần 3
  => Làn da
  => Từng ngày một
  => Chừng nào cả vũ trụ nổ tan tành
  => Lúa gạo qua văn hóa dân gian - Phần 3
  => Rượu vang ngày nay
  => Tiệc tùng cuối năm ăn vô biết liền
  => Triễn vọng kỹ thuật năm 2016
  => Đôi môi
  => Mất ngủ
  => Bệnh tim mạch
  => Tiên đoán khí hậu năm 2016
  => Công ăn việc làm tương lai thế giới
  => Người Việt hải ngoại nghĩ gì về bệnh tiểu đường
  => El Nino ảnh hưởng vào đời sống như thế nào
  => Cập nhật hiểu biết "mới" từ năm 2016
  => Năng lượng cơ thể
  => Giấc Ngủ
  => Từ Darwin đến H5N1
  => Khả năng biến đổi hành vi qua ức chế gen
  => Cập nhật hiểu biết mới
  => tuổi trưởng thành
  => Norovirus trên du thuyền
  => Ảnh hưởng của El Nino vào sản xuất ngũ cốc
  => Dân Hoa Kỳ uống rượu thay thế sâm banh nào?
  => Công nghệ ô tô điện
  => Ung thư
  => Lúa gạo qua văn hóa - P4
  => Nước Úc - cập nhật
  => Tâm sự cuối năm
  => Vài khám phá mới cho nông nghiệp
  => Bệnh lẫn
  => Giấc mơ làm giàu
  => Bổ sung bảng hóa học tuần hoàn
  => Đừng nên uống bia....
  => Rượu và sức khỏe
  => Sản xuất và thương mại lúa gạo
  => Phát minh ở đầu thế kỷ 21
  => Lúa gạo qua văn hóa dân gian- P 7
  => Món mặn ngày xuân
  => Biến đổi khí hậu và con người
  => Bạn biết gì về Facebook. Phần 1
  => Ngừa ung thư bằng thực phẩm
  => Bạn biết gì về Facebook. Phần 2
  => Sông ngòi miền Cao Nguyên Việt Nam
  => Một kỷ niệm dạy Lịch Sử
  => Ung thư làm sụt cân
  => Burundanga là gì
  => Mẹo vặt tránh táo bón
  => Dinh dưỡng cơ thể
  => Chuyện tình Bìm và Bip
  => Nhà ơi! Tôi gọi mình là nhà tôi
  => Khoa học tiến bộ như thế nào trong 20 năm tới
  => Có những giấc mơ
  => Phải chăng đây là một chuyện giả tưởng
  => Tỏi
  => Vũ khí Laser của Hoa Kỳ
  => Chiến tranh và hòa bình của Leo Tolstoi
  => Hồi tưởng biến cố sóng thần Fukushima
  => Có loại cholesterol nào tốt cho sức khỏe?
  => Cần sa y khoa
  => Atmospheric aerosol và sự thay đổi khí hậu
  => Môi trường và các vấn nạn ở VN
  => Chuyện bếp núc và kẻ thù vô hình
  => Hong Kong
  => Tôi tốt nghiệp trường làng
  => Chuyện nhà quê
  => Liệu pháp miễn dịch trị ung thư
  => Coi chừng chó tại phi trường Canada
  => Sinh thái Đồng Bằng Cửu Long
  => Thiên đường trốn thuế
  => Tại sao chúng ta cần ngủ
  => Sông ngòi miền Bắc Việt Nam
  => Chuyện vui vơ chồng
  => Tuổi già và niềm vui ảo
  => Đương đầu với hiện trạng xấu dần của ĐBCL
  => Thời trang Cali 2016
  => Trình diễn thời trang Cali - Phần 3
  => Yogurt
  => Trở lại Kalaw(tt)
  => Chào mừng Ngày lễ Mẹ
  => Độc hại của đường fructose
  => Trồng cao su thiên nhiên
  => Thủy triều và con người
  => Hai trái cây kỳ diệu
  => Phán xét người
  => Tổ chức quản lý và giáo dục NN Việt Nam
  => Trở lại K
  => Tổ chức quản lý và giáo dục NN - Bài 2
  => Biết ăn gì đây hở trời
  => Thực vật là nhà toán học tài ba
  => Hạnh nhân nhiệt đới - cây bàng
  => Trận tử chiến giữa kiến vàng và kiến hôi
  => Người mang tim heo
  => Cây trái nhàu - Noni
  => Vận động thường xuyên và sức khỏe
  => Thực vật và con người
  => Liên hệ giữa ung thư và điện thoại di động
  => Bông hồng xanh dương
  => Bắn chim
  => Kính chào sư phụ trong ngày lễ cha
  => Món ăn đặc sản địa phương VN
  => Chuyện vui về ngày lễ cha ở hải ngoại
  => Dùng tế bào gốc chửa trị đột quỵ
  => Hiện thực mới của Nhật
  => Tại sao gạo tím đen ...
  => Thay đổi chánh sách Nhật
  => Nghĩ về tuổi thọ
  => Tế bào -B hay không tế bào -B
  => Hạnh phúc 2.0*
  => Molly nhà tôi bị bịnh rồi !
  => Khám tổng quát
  => Bệnh bao tử
  => Bệnh viêm
  => Thằng Cà Quẹo
  => Resveratrol
  => Ngộ độc thực phẩm
  => Cá mập
  => Resveratrol - Phần 2
  => Hội chứng trống ổ
  => Đối kháng thuốc trụ sinh
  => Coi chừng chó dữ
  => Các mặt trăng
  => Tiến trào vì sao TZO
  => Từ hận chính mình đến câm thù kẻ khác
  => Sâm ngoại quốc và sâm VN
  => Bệnh bạch cầu
  => Tình Cầm
  => Bệnh lú lẫn Alzheimer
  => Lỗ đen
  => Giải thoát
  => Mùa vu lan...
  => Đạo thờ Bà
  => Cập nhật tiến bộ thiên văn
  => Cao nguyên phố núi ..Phần 1
  => Tỉnh Hải Nam
  => Cao nguyên phố núi - P2
  => Bênh ZiKa
  => Môi trường không khí
  => Bệnh EboLa
  => Thảo mộc - 1
  => Chém cha cái khó
  => Tham dự MeKong...
  => Thảo mộc và tâm linh 2
  => Thão mộc và hành vi P3
  => Bệnh Dịch
  => Đại dương và biến đổi khí hậu
  => Đạo đức và di truyền học
  => Giáo Sư Phạm Hoàng Hộ
  => Tưởng nhớ Giáo sư Phạm Hoàng Hộ
  => GS Phạm Hoàng Hộ 1929-2017
  => Điếu văn lễ tang GS PH Hộ của TDH
  => Điếu văn của GS Trương trong tang lễ GS PH Hộ
  => Những năm ảo vọng- Giáo Sư....
  => Sản xuất&Thương mại lúa gạo...
  => Duyên nợ với quê hương
  => Chuyện gạo lứt muối mè
  => Ba thê, núi sập...
  => Những đứa con tinh thàn
  => Ba Thê, Núi Sập cung đường...
  => Sức khỏe và tuổi già
  => Sức khỏe và tuổi già P2
  => Sức khỏe và tuổi già P3
  => Hải đảo Haiti và tôi
  => Bỏ cái tật ghiền
  => Sức khỏe và tuổi già P4
  => Rừng và con người
  => Mùa lễ ăn kiêng Phục Sinh
  => Hiện trạng rạn san hô...
  => Hydropower and....
  => Cách mạng kỹ thuật ...
  => Hydropower ...P2
  => Cách mạng kỷ thuật sinh học P2
  => Cách mạng công nghệ...P3
  => Biển và con người
  => Cách mạng công nghệ...P4
  => Cách mạng kỷ thuật 5
  => Biễn và con người P2
  => Cách mạng kỹ thuật...P6
  => Cách mạng kỷ thuật sinh học P7
  => Cách mạng kỹ thuật sinh học P8
  => Thầy Thái Công Tụng
  => GS Thái Công Tụng:-Rừng lá phổi....
  => Cực đoan và di truyền
  => Ngỡ lòng miǹh là rừng
  => Bài phát biểu trong tang lễ...
  => Đức tin và di truyền
  => The nao la 4D trong toan cau hoa
  => Môi trường là gì
  => Các đại tuyệt chủng sinh vật ...
  => Nữ khoa học gia Tara VanToai ...
  => Yes We Can
  => Nhà maý điện nhiệt hac̣h
  => Moi truong va suc khoe
  => Nha may nang luong nhiet hach
  => Tình trạng sản xuất lúa gạo...
  => Mùa gió chướng
  => Ăn Tết ngày xưa
  => Chó tiến hóa thành bạn thân của người
  => Hoa và mùa Xuân trong thi ca Việt
  => Làm sao để sống thọ
  => Chuyện nhà quê -MPM
  => Coffea Arabica
  => Nguồn gốc lúa Á Châu
  => Người Mẹ can cường
  => Madrid, mùa thu trong mắt ai ...
  => Tiến triẻ̉n liệu pháp miễn dịch trị ung thư
  => Tiến triển liệu pháp miển dịch trị ung thư. Phần 2
  => Bạn biết gì về ung thư
  => Những vị ân sư...
  => Bạn biết gì về ung thư
  => Khi Mẹ hơn trăm tuổi
  => To say Hello, Việt Nam
  => Hoa mai và Mùa Xuân trong thi ca Việt
  => Hoa và Mùa Xuân trong Thi Ca Việt
  => Hoa thủy tổ
  => Đông Tây tam kiệt,
  => Số phận Đồng Bằng Sông Cửu Lông
  => Du Lịch Aruba. . .
  => Con đường xuyên Úc
  => Chuyện cá basa . . . .
  => Thả cá về thiên nhiên
  => Chuyện về người Pháp cho. . .
  => Nobel Y Học 2019
  => Về Tân Châu học nghề cá
  => Phép trắc nghiệm CAT4
  => Các giống lúa từ thời nguyên thủy
  => Cá linh
  => Tiến trình kiến thức về virus corona
  => Khi nào dịch Covid-19 chấm dứt
  => Coronavirus covid-19 có đáng lo sợ quá không
  => Dịch virus Corona và cá tra.
  => Thế kỷ 21, thế kỷ của rong biển
  TRANG BẠN VIẾT
  TRANG THƠ
  SƯU TẦM ĐIỆN BÁO
  GIẢI TRÍ
  ẨM THỰC
  ĐẶC SAN
  Xuân Bính Thân
  Đặc san xuân Đinh Dậu
Chúng ta có thể đảo ngược lão hóa được không?
23/8/2015


CHÚNG TA CÓ THỂ ĐẢO NGƯỢC LÃO HÓA ĐƯỢC KHÔNG?

Trần-Đăng Hồng, PhD


Ai ơi chơi lấy kẻo già
Măng mọc có lứa người ta có thì.
Chơi xuân kẻo hết xuân đi
Cái già sồng sộc nó thì theo sau.
(Ca dao)

 

“Sinh, bệnh, lão, tử” là một tiến trình sinh học áp dụng cho muôn loài có sự sống, từ vi sinh vật đến thực vật và động vật.

1. Có sinh vật nào bất tử không?

Thưa rằng có. Đó là vi trùng, sinh sản vô tính bằng cách phân bào cắt chia đôi vi trùng mẹ thành 2 vi trùng con, và cứ thế mà sinh sôi nẩy nỡ. Cây dâu tây, cũng như nhiều loại cây khác, nhảy chồi con từ gốc mẹ rồi lớn, tiếp tục như vậy mà sống mải, mặc dầu gốc mẹ rồi cũng chết đi, nhưng bụi dâu vẫn sống mải mải. Một cây Larrea tridentata tìm thấy còn sống trong sa mạc Mojave (Hoa Kỳ) có tuổi 12,000 năm. Lý do có tuổi thọ kỷ lục là vì cây tự sinh sản vô tính, hể phần nào chết thì nhảy nhánh ngay đó, và như vậy tiếp tục sống mải, mặc dầu phần cây thủy tổ ở trung tâm đã chết từ lâu. Trong ngành động vật thì có loài Hydra sống trường thọ, vì tế bào không bị lão hóa như các động vật khác, nhờ tế bào gốc của Hydra có khả năng tự trẻ hóa (self-renewal). Hydra là một động vật hạ đẳng, hình ống dài 10 mm, sống trong nước ao tù. Con cừu Dolly do Viện Khảo cứu Roslin ở Scotland tạo ra năm 1996 là con thú nhân tạo do sinh sản vô tính vì cấy tế bào lấy từ cừu Belinda. Như vậy cừu Dolly mang hình hài và di truyền y hệt như cừu Belinda, và là một thành phần thân thể của Belinda. Và giả sử lấy tế bào của Dolly để tạo ra những dòng clone cừu sau này, thì coi như cừu Belinda bất tử.

Trong phạm vi tế bào, một số nhóm có khuynh hướng bất tử như tế bào ung thư Hela trong âm hộ, tế bào gốc và tế bào mẹ tạo sinh tinh trùng và trứng. Trong kỷ thuật nhân tạo vô sinh (clone, như cừu Dolly), tế bào trưởng thành có thể trẻ lại thành tế bào phôi sinh và như vậy cũng bất tử. Tuy nhiên, tất cả tế bào bình thường khác đều chết sau khoảng 50 lần phân bào trong ống nghiệm.

Tuy lý luận như vậy, nhưng ở động thực vật thượng đẳng, như cừu Belinda hay Dolly, gốc chính của cây dâu tây, hay gốc chính của Larrea tridentate tất cả đều chết. Một sinh vật được sinh ra cuối cùng phải kết thúc bằng sự chết. Không có sinh vật thượng đẳng nào trường thọ muôn đời. Vấn đề chỉ là tuổi thọ có ngắn hay dài mà thôi.

2.Tiến trình sinh trưởng và lão hóa.

 


Hình 1
. Tiến trình sinh học của một đời người

Tiến trình sinh trưởng và tiến trình lão hóa xảy ra cùng lúc ở tế bào cũng như ở cơ thể, nhưng ở thời kỳ son trẻ sự sinh trưởng lấn áp lão hóa. Sau khi sự sinh trưởng đạt tối đa, mọi sự hoạt động biến dưỡng trong cơ thể bắt đầu tuột dốc, khoảng giữa 30 và 35 tuổi đời, hiện tượng già nua hay lão hóa bắt đầu lộ diện và càng về sau càng mảnh liệt: cơ thể suy giảm khả năng chống cự với stress, gia tăng sự mất cân bằng nội trạng, gia tăng nhiều hiểm nguy bệnh tật. Tiến trình lão hóa chạy một chiều, không đảo ngược được, và cuối cùng cuộc đời chấm dứt bởi cái chết. Trong tiến trình các biến đổi về thể xác, tâm lý và bản chất đối xử cũng thay đổi theo thời gian.

Rất khó định tuổi thật chính xác của một người. “Tuổi đời” (chronological age) xác định qua giấy khai sinh, tức thời gian tính từ ngày sanh, nhưng diện mạo của người đó có thể trẻ hơn hay già hơn tuổi đời, đó là “tuổi sinh học” (biological age). Một người có tuổi đời 50, nhưng qua diện mạo bề ngoài có thể trẻ như người 40 tuổi đời hay già khú như người 60 tuổi đời.

 

3. Dấu hiệu của già nua.

Sau đây là những triệu chứng ở người bình thường.

- Trẻ sơ sinh rất thính tai, nhưng sau đó ở tuổi vị thành niên thì từ từ mất khả năng nghe âm thanh tần số trên 20 kHz.

- Quá trình nhận thức (cognitive) suy giảm dấn sau thời kỳ cao điểm ở giữa tuổi 20-30.

- Ở tuổi 30, da bắt đầu nhăn nheo ở những bộ phận cơ thể tiếp xúc với ánh sáng như mặt, tay.

- Ở tuổi 35 phụ nữ bắt đầu kém thụ thai.

- Ở giữa tuổi 40 – 50, mắt bắt đầu mờ (presbyopia), lưởi bắt đầu líu, nói khó khăn, ngọng nghịu.

- Ở khoảng tuổi 50, tóc bạc dần. Nhiều đàn ông thành sói đầu, đàn bà có triệu chứng tắt kinh (menopause).

- Trong lứa tuổi 70 -79, lảng tai.

- Khát nước kém dần càng về già. Quá 85 tuổi, người già không khát nước nên thường uống không đủ.

Về mặt sinh lý, già nua có những biến đổi sau đây:

- Sự biến dưỡng giảm dần khi càng lớn tuổi. Thớ thịt nhão, teo dần trong khi mở được tích tụ, bụng phệ.

- Sản xuất chất hormones cần thiết cho sự sống bị giảm làm biến đổi da (nhăn nheo, đồi mồi), râu tóc (bạc, rụng tóc), thân thể hết cường tráng, xương yếu đễ gảy, đi đứng khó khăn, nhức mỏi cơ thể, chiều cao bị lùn lại, lưng khòm, tình dục suy giảm, v.v..

- Đầu óc lú lẫn, mất trí nhớ.

 


Hình 2
. Bộ óc của người già bình thường (trái) và người già cùng tuổi bị Alzheimer (phải)

Khoảng 3% người trong lứa tuổi 65-74 mất trí nhớ, 19% trong lứa tuổi 75-84, và khoảng 50%  ở người già trên 85 tuổi.

- Bệnh tật gia tăng. Cao áp huyết thường xảy ra ở tuổi trên 60, và các bệnh do biến chứng của cao áp huyết dễ phát triển như đột quị, bệnh tim, tiểu đường, v.v.. Càng về già, sức đề kháng của cơ thể suy giảm nhiều nên càng dễ bị nhiễm đủ thứ bệnh.

 

4. Bệnh Progeria hay hội chứng già trước tuổi Hutchinson-Gilford.

Đây là bệnh rất hiếm, khoảng 1 trong 8 triệu trẻ mới sinh, hiện tượng lão hóa xảy ra một thời gian khoảng 5-7 tháng sau khi sanh. Trẻ con có các triệu chứng của tuổi già, như còi cọc, da nhăn nheo, mặt nhỏ, quai hàm to gần bằng đầu, bị hói vào lúc 4 tuổi, cơ quan nội tạng rệu rã. Chiều cao của trẻ không quá 1 m và chỉ nặng khoảng 13-15 kg. Trẻ mắc bệnh này có tốc độ lão hóa nhanh gấp 7-10 lần so với những đứa trẻ bình thường. Bé thường tử vong ở tuổi 13-14 vì những bệnh của người già như tim và đột quỵ.

 

 



Hình 3. Cô bé Hayley Okines mới 14 tuổi nhưng trông không khác gì bà cụ trăm tuổi.


Năm 2004, các nhà khoa học Anh đã giải mã được căn bệnh lão hóa ở trẻ, tức bệnh Progeria hay hội chứng già trước tuổi Hutchinson-Gilford. Thủ phạm là một đột biến ở gene Lamin A.

 


Hình 4. Bé gái mắc bệnh già trước tuổi Progeria. Nhân ở tế bào em bé bình thường (hình mặt, trên), và nhân tế bào bệnh progeria (hình mặt, dưới)

 

5. Các thuyết giải thích lão hóa.

Có 2 thuyết chính giải thích lão lóa dựa trên sinh học: Thuyết lập trình lão hóa (programmed aging theories) và thuyết hư hại (damage theories).

5.1.Những thuyết lập trình lão hóa cho rằng mọi tiến trình sinh học xảy ra theo một trình tự kiểm soát bởi thời khóa biểu sinh học, một sự liên tục kể từ lúc sinh ra cho đến chết. Tiến trình sinh học này tùy thuộc vào hệ gen di truyền lần lược ảnh hưởng đến hệ thống có nhiệm vụ duy trì, sửa chửa và phản ứng phòng vệ. Có rất nhiều thuyết:

- Thuyết tolemere. Theo thuyết này, ở người và động vật, tàn-úa-tế-bào (senescence) xảy ra là do sự rút ngắn dần của telomeres qua mỗi chu kỳ phân bào. Nhiễm-sắc-thể (chromosome) là một chuỗi dài DNA. Ở cuối một nhiễm-sắc-thể là một telomere, có nhiệm vụ bảo vệ nhiễm-sắc-thể, và ngăn chận nhiễm-sắc-thể này sáp nhập với DNA của nhiễm-sắc-thể kế tiếp hay kế bên. Sau mỗi lần phân bào, telomere ngắn dần. Khi telomere trở nên quá ngắn, tế bào chết. Như vậy chiều dài của telomere là một “đồng hồ phân tử” (molecular clock) qui định tuổi thọ của mỗi tế bào.

- Thuyết di truyền. Gen FOXO3A chi phối tuổi thọ, những người sống trên trăm tuổi đều có gen này.

- Thuyết hạn chế dinh dưỡng (diet, Caloric restriction). Thí nghiệm trên chuột, cho ăn 60-70% số lượng thực phẩm ăn tùy thích, tuổi thọ gia tăng 50%. Ảnh hưởng cũng tương tự trên loài khỉ. Nhưng thí nghiệm ở người thì không rõ rệt. Hạn chế dinh dưỡng làm tăng tuổi thọ vì ảnh hưởng qua  protein mTOR sẽ đề cập sau đây.

- Thuyết mTOR: mTOR là một protein ngăn cản hiện tượng “tự phá hủy” (Autophagy) ở tế bào, có liên quan đến lão hóa qua tác động của insulin. Hạn chế dinh dưỡng làm gia tăng tuổi thọ ở thú. Lý do, với hạn chế dinh dưỡng, nồng độ đường glucose trong máu thấp, nên hoạt động của insulin hạn chế, insulin thấp làm hoạt động mTOR bị hạn chế, nên hiện tượng “tự phá hủy” cũng gia tăng, các thành phần hư hại được sửa chửa, tái tạo (recycle), tế bào có cơ hội sống lâu hơn.

- Thuyết tiến hóa. Sinh con sớm và nhiều con là một đặc tính có lợi cho nòi giống sinh tồn, nên được tuyển chọn qua hàng vạn năm. Nhưng tính sinh con sớm và nhiều đi đôi với giảm sức khỏe và giảm thọ. Ngày nay, ngành di truyền cho biết gen chi phối sinh nở nhiều ở tuổi còn trẻ thì có nhiều nguy cơ ung thư ở tuổi về già.

- Thuyết chu kỳ tế bào sinh dục. Theo thuyết này, lão hóa được chi phối bởi kích thích tố sinh dục có bản chất trái ngược, một mặt giúp đạt sinh dục sớm để sinh con nhưng đồng thời làm tế bào mau già nua và đưa đến giảm tuổi thọ.

- Thuyết tự bất nhiễm (autoimmune). Lão hóa là hậu quả của kháng thể tấn công không những mầm bệnh mà tấn công ngay cả tế bào bình thường.

 

5.2.Những thuyết hư hại cho rằng môi trường tấn công tạo sự hư hại chồng chất ở mọi bộ phận trong cơ thể và đưa đến già nua. Những hư hại tích tụ thêm theo thời gian ảnh hưởng vào cấu trúc và thành phần cấu tạo tế bào đưa đến biến đổi cơ thể.

- Thuyết hư hại DNA. Đột biến (mutation) làm biến đổi gen trên dây DNA thành bất bình thường, chẳng hạn như không kiểm soát được việc tế bào sinh trưởng nên tạo ung thư.  DNA bị hư hại được cho là diễn trình chính đưa đến ung thư và lão hóa.

- Thuyết mất gen. Ở loài chó, khoảng 3,3% DNA ở tế bào cơ tim bị mất hàng năm, trong lúc ở người là 0,6%/năm. So với tuổi thọ tối đa ở loài chó và loài người (20 năm và 120 năm), thì cả hai có cùng tỉ số mất DNA là 1/6. Tương tự như vậy, tỉ số mất DNA/năm ở bộ óc chó và óc người cũng 1/6. Như vậy có sự liên quan giữa mất DNA và tuổi thọ.

- Thuyết tích tụ chất thải (accumulative-waste theory). Việc tích tụ các sản phẩm thải hồi trong tế bào ảnh hưởng vào biến dưỡng. Chẳng hạn, chất thải lipofuscin là các hạt sắc tố lớn dần theo tuổi thấy ơ gan, thận, cơ tim,v.v.

- Thuyết gốc tự do (Free–radical theory). Gốc tự do là thành phần không bền vững trong phân tử hữu cơ, dễ bị oxít hóa đưa đến các hư hại tế bào. Biện pháp hạn chế dinh dưỡng (diet) làm gia tăng cơ chế chống-oxit-hóa (antioxidant) nên gia tăng tuổi thọ.

- Thuyết chồng chất sửa chửa sai lầm (misrepair accumulation theory). Cơ thể khi có nguy cơ tai hại thì được bảo vệ bởi cơ chế sửa chửa. Chẳng hạn khi bị chảy máu, cơ thể sửa chửa bằng cách tiết ra chất làm máu đóng cục nơi vết thương để cầm máu. Khi cơ thể bị nhiễm độc, cơ thể sản xuất kháng thể tức khắc. “Sửa chửa sai lầm” là hậu quả của cơ chế muốn sửa chửa nhanh chóng để sinh vật sinh tồn. Cơ chế sửa chửa sai lầm được thiên nhiên tuyển chọn qua quá trình tiến hóa.  Sự chồng chất tích tụ những sửa chữa sai lầm theo thời gian gây nhiễu loạn lên cơ cấu kiến trúc của phân tử, tế bào, nhu mô, v.v. và đưa đến lão hóa.

6. Có thể làm trẻ trung lại được không?

Lão hóa là một tiến trình sinh học một chiều không thể đảo ngược, tức cuối cùng cũng phải già nua và chết. Các nhà khoa học về lão hóa (biogerontologist)  tin tưởng là có thể làm chậm vận tốc của tiến trình này, làm sinh vật trẻ trung  hơn tuổi đời và nhờ vậy sống lâu hơn. Đã có một số thuốc hay thực phẩm bổ túc giúp sinh vật chậm già, hiệu nghiệm ở thú nhỏ nhưng chưa có bằng chứng cụ thể ở người.

Thí nghiệm cho chuột-biến-đổi-di truyền vốn không sản xuất chất telomerase ăn một hóa chất thì nó sản xuất chất telomerase, da nhăn nheo bây giờ trở lại thẳng mịn bình thường và sinh đẻ trở lại. Thí nghiệm này chỉ có hiệu quả ở chuột-biến-đổi-di-truyền không tạo sinh chất telomerase. Ngược lại ở chuột bình thường, cho uống chất này thì tạo bướu ung thư.

Dùng thuốc ngăn cấm mTOR hoạt động đồng thời phát huy tiến trình tự phá hủy (autophagy) ở lysosomes của tế bào để sửa chửa và tái tạo hoạt động chức năng nên làm gia tăng tuổi thọ rõ rệt ở men, ruồi và chuột. Ngoài ra, thuốc ngăn cấm mTOR giúp chữa trị bệnh Alzheimer, giảm ung bướu ở thận, vú và nhiều loại ung thư, cũng tránh nạn mập phì, gia tăng miễn nhiễm ở loài chuột. Hạn chế dinh dưỡng (diet) và tập thể dục là hai phương cách hữu hiệu ngăn cản MTOR hoạt động để bảo toàn sức khỏe.

Chất resveratrol (3,5,4'-trihydroxy-trans-stilbene) là một chất phenol thiên nhiên, hiện diện nhiều nhất ở vỏ trái nho, bluberries, rasberries và mulberries, được quảng cáo là làm trẻ hóa thú và người, nhưng kết quả thí nghiệm năm 2014 cho thấy không có bằng chứng hiển nhiên ở người.

7. Làm cách nào để giữ trẻ trung?

Bệnh tật thường xuyên là một trong các nguyên nhân chính làm người mau già trước tuổi.

Tránh bệnh tật bằng ăn uống điều độ (nghĩa là không lạm dụng thái quá vượt nhu cầu cần thiết), với đầy đủ chất bổ dưỡng cần thiết cho sự sống với thức ăn không độc hại, có đời sống lành mạnh như không uống rượu và hút thuốc, không thái quá trong tình dục và nhiều đam mê khác. Ăn kiên (diet) nhưng không phải hành xác rất cần thiết ở tuổi xế chiều.

Thể dục để giữ sức khỏe là cách hay nhất để trẻ trung: bắp thịt vẫn cứng cáp, nhờ vậy da không nhăn nheo, giúp đi đứng không lòm khòm, giữ được trẻ trung. Phải có cuộc sống năng động dầu là ở tuổi già, phải có một việc gì để làm.

Tránh phiền muộn, u sầu. “Nghĩ mọc râu, sầu tóc bạc”. Giữ tâm thần được bình thản là liều thuốc bổ.

Đến thẩm mỹ viện để căn da mặt, hút mở v.v. có thể làm bạn trẻ lại nhất thời nhưng hậu quả tai hại thảm khốc sẽ kéo dài phần đời còn lại của bạn.

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Wikipedia. Progeria . https://en.wikipedia.org/wiki/Progeria

Wikipedia. Ageing. https://en.wikipedia.org/wiki/Ageing

 

PHỤ TRÁCH BIÊN TẬP  
  VÕ THANH NGHI
vothanhnghiag@yahoo.com.vn
NGUYỄN THANH LIÊM
huunghi68dvb@yahoo.com


Địa chỉ liên lạc: thnlscantho.3@gmail.com

Sáng lập : Dr TRẦN ĐĂNG HỒNG

Đặc San:
Đặc san XUÂN CANH DẦN (2010)
Đặc san XUÂN TÂN MÃO (2011)
Đặc san XUÂN NHÂM THÌN (2012)
Đặc san XUÂN QUÝ TỴ (2013)
Đặc san XUÂN GIÁP NGỌ (2014)
Đặc san XUÂN ẤT MÙI (2015)
Đặc san XUÂN BÍNH THÂN (2016)
Đặc san XUÂN ĐINH DẬU (2017)

Đặc san "Lưu Bút Ngày Xanh I (2010)
Đặc san Lưu Bút Ngày Xanh II (2011)
Đặc san Lưu Bút Ngày Xanh III (2012)
 
https://www.facebook.com/groups/124948084959931/  
 
 
Số lượt người đọc kể từ 5/3/2015: 938719 visitors (2943755 hits)
This website was created for free with Own-Free-Website.com. Would you also like to have your own website?
Sign up for free