25/6/2015

Biết rỏ hơn chút ít về :

      

Ôn cố

Nội san hôi Nông Nghiệp Hải Ngọai , số tháng tư năm 2015, đăng bài của Trần Hồng Văn, nói về các nhà khoa học , đầu tháng 9 năm 2012, ăn mừng những thành quả thu thập được của 2 phi thuyền không người Voyager 1 và Voyager 2, ba mươi lăm năm sau ngày chúng rời Trái Đất –Địa Cầu ( năm1977 ) . Tính tới ngày 17 tháng giêng năm 2014 , Voyager 1 đã ở xa Trái Đất 19.04 tỉ km và phi thuyền Voyager 2 xa Trái Đất 15.6 tỉ km. Tuy phóng lên 2 tuần sau Voyager 2 , phi thuyền Voyager 1 , thoát ra khỏi giải tinh hà – asteroid belt trước Voyager 2 . Nó gửi về Trái Đất ngày 1- 4 – 1978, những hình ảnh đầu tiên của Sao Mộc - Jupiter , cách xa Trái Đất 165 triệu dặm Anh ( trên 165 triệu km), cùng 2 vệ tinh mới tìm thấy lúc đó là Thebe và Metis và chi tiết rỏ ràng các vệ tinh chính và lớn nhất là Io, Europa , Callisto, Amalthea. Còn Voyager 2 , tính tới ngày 13-8- 2011, là phi thuyền bay dài nhất , phá kỷ lục của phi thuyền Pioneer ( phóng lên ngày 16- 12- 1965 ) lúc đó là 12 758 ngày . Sau khi cùng Voyager 1 quan sát Sao Mộc và Sao Thổ- Saturn, Voyager 2 được hướng dẫn bay về phía hai hành tinh ngoài cùng Thái Dương hệ- hệ Mặt trời là Sao Thiên Vương – Uranus và Sao Hải Vương Neptune …


Nhắc lại là năm 1992 hai nhà Thiên văn học Dave Jewitt và Jane Luu đã xác định một liên tục các vật thể có quỉ đạo giống như Sao Diêm Vưong . Các vật thể này thảy đều là thành viên của Đai Kuiper Belt , một sĩ số sao chổi – comets ( ? ) tiềm năng đá tảng , bay ơ những quỉ đạo xa hơn hẳn Sao Hải Vuơng.

         Tri tân, sau tháng 7 năm 2015

Sau đây là quan điểm của Mike Brown nhà thiên văn học hành tinh của Viện Kỷ thuật Ca Li , Hoa Kỳ- Caltech , tác giả sách Cách nào Tôi Giết chết Pluto và Tại sao Nó lại Trở lại- How I Killed Pluto and Why It Had It Coming . 


       Khi Phi thuyền Các Chân Trời Mới - New Horizons được phóng lên hướng về Sao Diêm Vương năm 2006, không một ai biết đời sống thẻ buộc “ Sứ mệnh đầu tiên đến hành tinh cuối cùng- the first mission to the last planet” lại ngắn ngủi đến thế. Ngọai trừ chính ngay Mike Brown. Hai tuần trước đó, Mike Brown đã khám phá ra Eris , một thân thể nước đá , khối lượng lớn hơn Pluto chừng 30 %. Rỏ ràng là khám phá của Brown có thể chấm dứt ngự trị của Sao Diêm Vương đã 76 năm rồi, như thể là hành tinh xa nhất thuộc hệ thống Mặt Trời chúng ta. Hoặc là Eris sẽ gia nhập hàng ngủ hành tinh hay Pluto sẽ mất đi tình trạng là một hành tinh.


Điều mọi người đồng ý : là chúng ta biết quá ít về Pluto. Nó quá bé nhỏ và quá xa để có thể thấy được hơn là chi tiết bụi lông tơ nhất từ ở đây trên Trái Đất. Phi thuyền Các Chân Trời Mới họa kiểu ra , cốt đem lại sáng sủa . Trong chín năm qua, phi thuyền đã chạy mau lẹ xuyên qua 3 tỉ dặm Anh ( 4. 8 tỉ km ) giữa Trái Đất và Pluto và cuối tháng 7 năm 2015 sẽ tới mục tiêu . Phi thuyền chở theo các máy chụp hình cực tím - ultraviolet và hồng nội -infrared cũng như các máy thu thập hạt tử- particle collectors cao năng trong số những dụng cụ khác Nó sẽ chụp bắt hình ảnh của Sao Diêm Vương và mặt trăng nó là Charon , với nhiều chi tiết hơn bất cứ ai đã thấy chúng từ trước đến nay .


Đối với Mike Brown , người đã làm khám phá đưa tới giáng chức Pluto , chuyến bay tàu vũ trụ đến gần thiên thể , tuồng như không còn hấp dẫn nữa. Nhưng điều này thật sự qúa xa sự thật . Phi thuyền Các Chân trời Mới không chỉ là một cách riêng cho Pluto . Nó treo lơ lững giữ cân bằng giúp chúng ta hiểu biết tòan thể một vùng mới ở hệ thống mặt trời.  


      Tại sao ? Khi sứ mệnh được ý thức lần đầu tiên, các nhà thiên văn Hoa Kỳ nghĩ đến Pluto như là một cái gì khác thường . Trước hết nó bé nhỏ bề mặt đầy nước đá, đá tảng…, môt tương phản sâu đậm với các hành tinh khổng lồ, hơi khí bay qủi đạo gần mặt trời nhất . Nhưng kể từ khi phóng lên phi thuyền, chúng ta đã học hỏi nhiều thêm về Pluto và các vùng xung quanh nó . Thay vì là một ngọai lệ, tuồng như đó là một qui lệ.


Sao Diêm Vương nằm bên trong hơn bìa mép của đai Kuiper Belt , một vùng rộng lớn ngòai xa Sao Hải Vương - Neptune. .Đai Kuiper chứa hàng trăm ngàn các thân thể đường kính 100 km và các thân thể nhỏ hơn còn nhiều hơn nữa . Mỗi thân thể đều có kiểu cách giễu cợt của chính mình. Chẳng hạn, Eris vẫn còn là khối lượng biết được to lớn nhất trong đai, chứa một khí quyễn luân phiên thay đổi từ đông gía đến tận bề mặt, rồi tái bốc hơi , trong thời gian bay một qủi đạo dài 558 năm . Haumes hình banh túc cầu Hoa Kỳ, quay tròn mau lẹ hơn bất cứ một thân thể nào to lớn khác ở hệ thóng mặt trời . Chuyễn động xóay lốc của nó là thành quả của một đụng độ xưa cũ, tung ra những mảnh vỡ vụn nước đá xuyên khắp hệ thống mặt trời , phía ngòai bìa xa nhất. Makemake có một bề mặt giống như một xưởng hóa học. : nó thay đổi chầm chậm những phiến tấm nước đá methane thành một món thịt hầm nước đá xa lạ, vài lòai này chưa bao giờ thấy , ngòai la bô trên Trái Đất . Và còn nhiều hơn nữa với tên hiệu như Quaoar , Orcus , Sedna và Snow White- Bạch Tuyết ( xin đừng hỏi ) . 


    Brown đã điểm chấm mỗi một người cỗ quái này . Và mỗi cỗ quái đều thêm vào thân thể chứng minh không nên tính Sao Diêm Vương – Pluto là một hành tinh bình thường, mà chỉ nên xem nó là môt hành tinh lùn . Nó chia sẽ một quỉ đạo với các láng giềng trong đai Kuiper, khác những cái gì chúng ta gọi là hành tinh , vì bay một mình ở quỉ đạo. Xếp hạng các vật thể đứng đắn là bước đầu cực trọng để hiểu xem chúng họat động cách nào và cách nào chúng thọat tiên hình thành . Những không phải mọi người đều nhất trí với tình trạng mới của Pluto đâu, đặc biệt là công chúng rộng lớn hơn . Cho đén ngày nay , Brown đã nhận thư từ ai đó hỏi là Pluto có thể được làm ông nội ở điện thờ bách thần hành tinh- planet pantheon không ( Trả lời : không ). Nơi này chắc chắn là đã có rất nhiều luyến tiếc quá khứ, hòai cỗ .


Brown đã hiểu. Ông đã có một hình ảnh trong đầu kể từ lúc ông học cao học là bề mặt Pluto giống như gì rồi. Trên Pluto của ông là những cuộn xoắn nước đá liệng ra bóng râm, báo điềm xuyên ngang một cảnh quan thắp sáng mờ mờ . Bạn có thể làm sập một cuộn xoắn sờ nó một lần duy nhất . Mặt trời cách xa quá , bạn có thể xóa tẩy nó với những mảnh vỡ nứt nho nhỏ bừa bộn trên đất . Nhưng sau năm 2015, Pluto của Brown sẽ mất đi , thay bằng những hình ảnh có thực sự . Brown đồng ý với điều này . Vì lẽ Các Chân Trời Mới không phải cho tín hiệu một chấm dứt mà là một khởi sự .


Khi phi thuyền đến gần , các hình ảnh sớm cho thấy là Pluto và Charon hiện ra tụ điểm thành những hình cầu nhỏ. Chúng ta có thể nhìn xem những ám chỉ đầu tiên của các đặc điểm bề mặt . Bốn mặt trăng bé tí xíu, ngòai Charon , đã trổi dậy từ sáng chiếu chói lọi của hành tinh . Khi phi thuyền đến gần hơn, chúng ta sẽ khám phá thêm nhiều mặt trăng chưa biết không? Brown nghĩ rằng có thể được, nhưng phải khá lâu mới biết : dù rằng Các Chân Trời Mới bay đến gần sẽ chấm dứt trong khoảnh khắc ; phi thuyền sẽ tiếp tục bay tiến nhanh trong không gian giữa các ngôi sao, các hình ảnh sẽ chảy nhỏ giọt lại qua nhiều tháng. 


   Phần lớn những hình ảnh này sẽ xác nhận điều chúng ta đã suy diễn từ các hình ảnh lông tơ mù mờ, do các viễn vọng kính đặt trên mặt đất hay bay trên quỉ đạo Trái Đất , chụp ra. Pluto sẽ tương đối bằng phẳng , với những tập trung sáng chói của nitrogen đông giá ở các cực và những vùng đen đậm hơn dọc theo xích đạo. . Nơi đó , methane sẽ đã đông giá trên bề mặt và đã bắt đầu phân hóa thành những chất đậm đỏ giống như hắc ín, Charon sẽ nhìn ra khác hẳn: đầy miệng núi lữa cũ và nặng nề. Nước đá đã di chuyễn ngang qua bề mặt Pluto , làm nó bằng phẳng , đã bốc hơi vào không gian Charon , nhờ mặt trăng này kích thước bé nhỏ và trọng lực yếu kém . Brown nghi ngờ rằng chúng ta cũng sẽ nhìn thấy những gợi ý một cái gì nữa đang xảy ra trên bề mặt của Charon , có lẽ vài vùng nơi các phun nước hỏa diệm sơn xưa cũ đã chảy ngang qua mặt trăng lâu dài , trước khi phần còn lại của bề mặt đã bị ăn mòn.


     Là một nhà khoa học ,đúng cho là to lớn, khi những khám phá được xác nhận . Nhưng điều kích thích còn hơn nữa , khi nhiều câu hỏi mới nêu lên. Và khi Các Chân Trời Mới sẽ dựng lên một vật chủ .Vậy chớ các mạch nước phun - geysers sương giá, điểm đầy bề mặt một vật thể giống như Pluto thì sao ? Thế thì một khí quyễn bé tí xíu có thời tiết không? Và Charon thưc sự có hỏa diệm sơn nước đá không trong quá khứ và nếu có , thì hỏa diệm sơn nước đã chính xác là gì đây và nó họat động như thế nào ? Vây chớ bao nhiêu sao sa - sao băng đã đụng nhằm những thân thể này, trong vòng 4.5 tỉ năm, kể từ khi chúng hình thành ? Có quá nhiều câu hỏi để trả lời, nhưng những câu hỏi đáng chú ý nhất lại sẽ là những câu hỏi chúng ta chưa nghĩ ra để hỏi.


    Cuối cùng , Các Chân Trời Mới giúp chúng ta học hỏi cách nào hệ thống mặt trời chúng ta đã xảy ra như thế. Một phần, vì lẽ những bề mặt của đai Kuiper belt mang theo những sẹo lịch sử nó lâu hơn nhiều hành tinh khí hơi - gaseous planets , tỉ như lâu hơn Hải Vương. Cho nên Brown muốn đề ngjhị một dòng thẻ buộc mới : “ Sứ mệnh đầu tiên của biên cương cuối cùng - the first mission to the last frontier.”

( Irvine , Nam Ca Li - Hoa Kỳ ngày 22 tháng 6 năm 2015 )