Thuốc kháng sinh còn được gọi tên rất quen thuộc “thuốc trụ sinh” là những chất có khả năng tiêu diệt vi trùng (bacteria), chứ không diệt được vi khuẩn (virus) hay kìm hãm sự phát triển của vi trùng một cách đặc hiệu. Nó có tác dụng lên vi trùng ở cấp độ phân tử, thường là một vị trí quan trọng của vi trùng hay một phản ứng trong quá trình phát triển của vi trùng.
Thuốc kháng sinh không diệt được siêu vi khuẩn (virus) gây bệnh cảm, không diệt được siêu vi khuẩn (virus) gây bệnh siđa, không diệt được siêu vi khuẩn (virus) gây bệnh mục cóc trên da…..
Trước đầu thế kỷ 20, các cách trị nhiễm vi trùng chủ yếu dựa trên các phương pháp y học dân gian. Các hỗn hợp với các đặc tính kháng trùng đã được sử dụng trong điều trị nhiễm trùng đã được phát hiện cách đây hơn 2000 năm. Nhiều nền văn hóa cổ, bao gồm Hy Lạp cổ đại và Ai Cập cổ đại sử dụng nấm mốc được chọn lọc đặc biệt và nguyên liệu thực vật làm tác dụng để trị nhiễm trùng. Các quan sát gần đây hơn được thực hiện trong phòng thí nghiệm về kháng sinh giữa các vi sinh vật đã đưa đến những phát hiện về các khánh sinh tự nhiên được tạo ra từ vi sinh vật. Louis Pasteur nhận xét:
“nếu chúng ta có thể can thiệp vào sự đối lập giữa các vi khuẩn được quan sát, có thể sẽ có nhiều hy vọng lớn trong các phương pháp điều trị”.
Sau khi hợp chất hóa trị ban đầu tỏ ra có hiệu quả, những hợp chất khác cũng được theo đuổi cùng dòng điều trị, nhưng nó không được thực hiện cho đến năm 1928 khi Alexander Fleming quan sát kháng sinh chống lại vi trùng từ một loài nấm trong tông chi Penicillium. Fleming công nhận ảnh hưởng gián tiếp từ một hợp chất kháng sinh có tên là penicillin, và các tính chất kháng sinh có thể được khai thác cho phương pháp hóa trị. Ban đầu ông ta miêu tả một số đặc tính sinh học của nó, và cố gắng sử dụng các điều chế thô để trị một số trường hợp nhiễm khuẩn, nhưng ông không thể thuyết phục cho việc phát triển nó trong tương lai mà không cần sự trợ giúp của nhiều nhà hóa học.
Gồm có 7 nhóm kháng sinh quan trọng như sau:
I. Penicillin
Công thức hóa học của penicillin
Penicillin là nhóm kháng sinh đầu tiên được phát hiện ra. Ban đầu penicillin được chiết xuất từ nấm penicillin. Bây giờ penicillin được tổng hợp nhiều từ một số loại hóa chất khác. Các dòng penicillin gồm có:
1- Penicillin cổ điển: hiện chỉ sử dụng Penicillin G và penicillin V và các dẫn chất tác dụng kéo dài như Procaine Penicillin G, Probenecid Penicillin, Benzanthine Pennicillin.
II. Cephalosporin
Những nhóm phụ:
III. Aminosid
Có từ nguồn gốc vi sinh, có phổ tác dụng rộng, chủ yếu trên vi khuẩn Gram(-), theo nguồn gốc vi sinh có thể chia ra:
1- Thuốc được tinh chế từ nấm Streptomyces: Streptomicin, Dihydrostreptomycin, Kanamycin, Neomycin, Paromomycin,...
2- Thuốc được tinh chế từ Microspora: Gentamicin, Sisimicin,...
Sau này, khi thay đổi cấu trúc của các hợp chất tự nhiên nói trên, người ta thu được các thuốc bán tổng hợp như: Amikacin, Netilmicin, Dibekacin......
Nhóm này bao gồm 2 kháng sinh:
1- Chloramphenicol: thường được gọi là Chlorocid, được phân lập từ nấm Streptomyces Venezaclae, nay sản xuất bằng phương pháp tổng hợp toàn phần. Có tác dụng điều trị bệnh thương hàn và sốt phát ban do Rickettsia (là tác nhân truyền bệnh rận, chấy)
2- Thiamphenicol: là dẫn chất của Chloramphenicol, khi thay thế gốc Nitro bằng gốc Metylsulfon, dung nạp tốt hơn Chloramphenicol.
V. Tetraciclin
Các Tetracyclin có hoạt phổ rộng (các vi khuẩn Gram(+) và Gram(-), Rickettsia, Xoắn khuẩn,..). Chỉ định điều trị bằng cách kết hợp với các kháng sinh khác để điều trị các bệnh: Brucella, dịch tả, sốt định kỳ, lậu cầu, giang mai, viêm đường tiêu hoá, sốt
rét......
Là kháng sinh có hoạt phổ kháng khuẩn rộng, tác dụng mạnh hơn trên gram âm, nhóm này hầu hết được thải trừ qua thận. Độc tính trên thận (gây hoại tử ống thận cấp) và thính giác (gây ù tai, điếc) nếu dùng kéo dài Các thuốc của nhóm như: gentamycin,
novomycin... các thuốc này hầu hết không hấp thu qua đường tiêu hóa, nếu dùng
điều trị nhiễm khuẩn toàn thân thì phải dùng dạng tiêm.
Cơ chế tác động của kháng sinh:
3- Ức chế quá trình sinh tổng hợp protein.
Mỗi ngày có thêm những thuốc kháng sinh được nghiên cứu bởi những nhà khoa học nhằm đối ứng kịp thời với kháng sinh của vi trùng hầu bảo tồn sức khỏe cho nhân loại.
BS Trần Văn Diên Texas USA
Ngày 05/06/2015
Học sinh CT 1970-1973 NLS
Cần Thơ
