NÔNG LÂM MỤC 
NÔNG LÂM SÚC

Từ Nông Lâm Mục đến Nông Lâm Súc cái dây mơ rể má ây nó đã dính với nhau mấy chục năm rồi, mà trong đó già nhất là trên 60 năm và trẻ nhất là bốn mươi mấy năm. Nó xuất phát cái sự gắn bó này theo tôi là bắt đầu từ cái xứ “ rừng thiêng nước độc bà lao phẹc” này. Bởi vì cái nhiệm vụ của QG Nông Lâm Mục đến năm 1963 chấm dứt, vì nó đã mọc nhánh cao hơn là Cao Đẳng Nông Lâm Súc đã định cư ở 45 Cường Để Sài Gòn. Cái bảng hiệu QG Nông Lâm Mục Blao được thay bằng Trung học Nông Lâm Súc Bảo Lộc.. Sau năm 1963 một số trường TH NLS khác ra đời, như : Bình Dương, Tây Ninh…các trường này có dính dự với NLM đâu? Có lẽ từ Blao từ Bảo lộc qua quá trình học tập, ra trường được bổ về các trường khác nằm trong hệ thống Nông Lâm Súc thành ra các trường khác theo nếp của NLS Bảo lộc là xem như QG NLM là đàn anh là họ hàng..?
Mở ngoặc nhắc lại cái chuyện này một chút hy vọng rằng chúng ta hiểu và thương cho cái danh phận của cơ ngơi trường QG NLM Blao., ngôi trường từng được mệnh danh là hiện đại nhất Việt nam, rộng và đẹp nhất Đông Nam Á .
. Bản thân nó là trung tâm thực nghiệm canh nông lập sau Trung tâm thực nghiệm ( ferme ) nên có tên là sở mới. Bắt đầu nền đệ nhất cộng hòa tổng thống Ngô Đình Diệm đặt viên đá đầu tiên xây dựng QG Nông Lâm Mục Blao, sau 8 năm đào tạo các chuyên viên cấp kiểm sự như chừng đã đủ, nếu không vì chiến tranh thì các khóa Cao Đẳng sẽ không về Sài gòn và chưa chắc gì hệ thống Nông lâm súc sẽ tiếp nối cơ ngơi này và như thế thì bà con mình sẽ không có anh chị Nông Lâm Mục đâu. Bởi vì trên tấm Bảng Ghi Nhớ đăt trước cổng đã nói lên cái nhiệm vụ của trường là :….TRUNG TÂM ĐẠI HỌC NÀY ĐÃ ĐƯỢC XÂY DỰNG…nếu nó thuận buồm xuôi gió thì cơ ngơi đó sẽ là một đại học . 
Đến cái thời người ta nghĩ đến Giáo dục Nông Lâm Súc mà BS Đặng Quan Điện là một trong vị đứng đầu sáng lập không thể chọn cái trường đang là Trung Tâm Đại Học đó làm trường Trung Học Nông Lâm Súc Bảo lộc mà có thể chọn Cần Thơ, Huế làm trường trung học Nông lâm súc đầu tiên, vì những nơi ấy có trường thực hành Canh nông hoặc giả ở Bến cát Bình dương vì thời Pháp thuộc có trường canh nông ở đó…Như thế thì cái tình NLM và NLS không thể gắn bó như hôm nay ?
Nhưng tiến trình Trung Tâm Đại Học đó như các bạn đã thấy không diễn ra nên trường QG Nông Lâm Mục Blao, vào cuối năm 1963 tiễn sinh viên khóa 8 ra trường và tiếp nhận học viên thuộc hệ trung học Nông Lâm Súc đầu tiên. Dương nhiên tình anh em NLM và NLS tại Bảo Lộc mặn nồng rồi. 
Từ năm 1964 các trường TH Nông Lâm Súc tiếp tục ra đời, giảng viên chuyên môn phần đông chính là Kỹ sư của các khóa Cao Đẳng Nông Lâm Súc hoặc sinh viên Nông Lâm mục, một số tốt nghiệp từ Đại Học Nông Lâm Đông dương, đến năm 1968 các trường lại được bổ sung thêm giáo sư từ lớp Cao đẳng Sư Phạm NLS khóa 1, tổng số 23 người trong đó có 18 người xuất thân từ NLS Bảo lộc, rỏ ràng những thành viên xuất thân từ Blao và Bảo lộc có tầm ảnh hướng lớn đến ngành giáo dục NLS Việt Nam đó là lẽ đương nhiên

Nhiều anh chị em, qua những cuộc chuyện, nhất là chuyện NLS vẫn cho tôi là quan trọng hóa nhiều vấn đề, sao mà khó khăn thế??
Ngôi trường mà ngày xưa chúng ta đã sống, học tập và làm việc bây giờ không còn nũa, mất đi cái danh xưng của nó . Chúng ta vốn là người Việt mà cái gì thân thương, quí mến đã qua đã mất đi đều là những cái đáng trân trọng, cho nên người ta vẫn thường nói : " người phương Mỹ gặp nhau nói chuyện tương lai, người Tàu nói chuyện làm ăn còn người Việt mình thì nói chuyện quá khứ! "
Riêng Tôi, năm nay đã qua tuổi 70, ngôi trường này, cơ ngơi này với tôi từ lúc được biết, được sống, được học, được làm việc ...có lẽ cũng trên 60 năm. Nhất là tôi là một trong số ít ỏi làm thần dân NLS hiện đang sống trên lãnh địa của nó.
Vậy thì đừng trách tại sao tôi chú ý nhiều , quí trọng nhiều những gì biết về ngôi trường này.
Như chúng ta được biết ít nhiều , cơ ngơi này có tên là trường Quốc Gia Nông Lâm Mục năm 1955 ngày ấy các nhà cửa toàn là loại nhà cao cẳng vách ván lợp tôn mà một số anh chị khóa 1 của NLM sau năm 1980 về thăm trường thấy những cơ ngơi như đại thính đường, nhà học, Câu lạc bộ... vẫn nghĩ là mới xây dựng sau năm 1975? thực sự nó bắt đầu xây dựng tự năm 1957 với hệ thống giảng đường, nhà giáo sư, văn phòng và 4 lưu xá A,B,C,D ,E và Đại thính Đường như các anh chị em hệ NLS đã thấy.
Đến 1963 thì trường QG Nông lâm Mục Blao đã xong 8 khóa Kiểm sự và 4 khóa Cao Đẳng Nông Lâm Súc thì chuyển sang hệ trung học. Năm đầu tiên chỉ có ba trường là Bảo lộc, Cần Thơ, Huế cùng tuyển sinh đệ tứ và đệ ngũ. Riêng Bảo Lộc có tuyển thêm lớp đệ tam.
Năm 1975, hệ thống giáo dục NLS chấm dứt. Trong đó riêng trường Trung học Nông Lâm Súc Bảo lộc còn được duy trì cho đến tháng 12-1976. Ngoại trừ các anh chị em đang học trong năm 1975,t rong chúng ta đã có những người là cựu học viên NLS rồi. Nay cái tên ấy không còn nằm ở cổng vào của ngôi trường ngày nào, không có một học sinh mới nào của NLS nữa mà chỉ còn chúng ta : " Thần Dân NLS ". Nó nằm trong mỗi một chúng ta " Vì chúng ta quá ích kỷ, mỗi người đã thẻo đi một miếng, nó không còn ở cái xứ của ta ngày nào, bây giờ nó trải ra toàn nước, toàn tinh cầu này, nó là hiện tượng NLS, sự kiện NLS, Lịch sử NLS ..bởi vì bây giờ chúng ta vẫn là thành viên NLS . Chỉ có ở ngôi trường đó , gắn bó cuộc đời ta một cách kỳ lạ , Chỉ có một hệ thống giáo dục như thế mới kết nối chúng ta, anh chị từ Bảo Lộc? Tây Ninh, Cần Thơ, Huế, Định tường, Ninh thuận ?... bạn là NLS ? ở đâu ? có học giáo sư X không ? có biết bạn Y không? ta đã thấy, từ một thầy giáo trẻ, một người học trò trẻ , giờ này vẫn người thầy đó vẫn người trò đó vẫn cung kính vẫn thương yêu như ngày nào. Ngày xưa thầy truyền tri thức ngày nay thầy truyền sức sống tình người, ngày xưa bạn bè vui tình thân ái, ngày nay thành bạn già sống với tính tương thân. Tình Nông Lâm Súc là như thế ? quá quí quá lạ phải không? Cho nên tôi xem như chúng ta vẫn đang là những học viên NLS vẫn đang sống đang học trong ngôi trường ấy, nó sẽ vượt thời gian và không gian cho đến một lúc nào đó không còn một thần dân nào nữa ! Vậy thì tại sao chúng ta lại dùng chữ Cựu ? Rất mừng là gần đây thấy một số các cuộc họp mặt lớp trường đã dùng : Họp mặt Trung học NLS hay Họp mặt Học sinh NLS chứ không dùng chữ Cựu Học Sinh nữa... như Tây Ninh, như Bảo lộc 1-1-2013, như lớp Thủy Lâm , Mục Súc 72-75, như lớp đệ tam 63-66...
Cùng các bạn,
Hệ thống trường NLS chúng ta dưới sự điều hành của Nha Học Vụ Nông Lâm Súc đứng đầu là Giám Đốc và chỉ có 2 vị Giám Đốc trong triều đại NLS mà chúng ta đã được biết :
1- Bác Sĩ Đặng Quan Điện
2- Kỹ Sư Hà văn Thân
Về trường thì kéo dài từ Quảng Trị đến tận Cà mau đều có như Bảo lộc, Huế, Cần Thơ, Bình Dương, Tây Ninh, Ninh Thuận...Cho đến năm 1970 chiếc áo nâu được chọn làm đồng phục cùng với bảng tên phân màu theo ban học mới được áp dụng . 
Chỉ có trường Trung học NLS Bảo Lộc dùng huy hiệu có sẳn của trường Quốc gia NLM Blao (hình như chỉ có loạt đầu tiên nhập học )cũng như dùng bài Nông Lâm Mục hành khúc đây là bài ca chính thức, bài này được hát sau bài quốc ca trong mỗi lần chào cờ sáng thứ hai hay các buổi lễ của trường.
Gần đây nhiều trang mạng thông tin của các trường Bảo lộc, Bình Dương, Cần thơ,Tây Ninh, Ninh Thuận ...có dùng cái huy hiệu gần như giống nhau xuất phát từ mẫu chính là huy hiệu của trưởng Bảo lộc do các ban liên lạc ấy tự chọn chứ không có một đề xuất, chỉ thị nào cả . Đến bài Nông Lâm mục Hành Khúc cũng thế một số các trường đều đã xử dụng trong những lần gặp gỡ, họp mặt . Đó là một sự đồng tình để cho chúng ta thấy rằng cái chất tính NLS ngoài những thân tình như ta đã có còn thêm tính thống nhất nữa.
Chúng ta được biết, theo thông lệ tất cả những cuộc lễ,hội họp đều có nghi thức khai mạc như cấp độ quốc gia là Quốc ca, tôn giáo là Đạo ca, Đoàn thể là đoàn ca ,đội ca...
Tôi đã có dịp dự họp mặt ở vài nơi,cấp độ lớp cấp độ trường có dùng bài ca này mở đầu cho cuộc họp có nơi xem như một nghi thức trang trọng có nơi xem như một bài ca sinh hoạt. Trước trường hợp này tôi vẫn nghĩ là do người đứng tổ chức biết về bài NLM hành khúc ở tầm cỡ nào. Nói riêng ở anh em NLS Bảo lộc, theo tôi bài hát và cái huy hiệu trường dược dùng khoảng 3 năm bởi vì dùng lại của NLM , nói rỏ thêm là thời đầu tiên chúng tôi ( NLS 63) còn học song song với sinh viên khóa 8 NLM , khi khóa 8 tốt nghiệp thì không còn hát trong buổi chào cờ như trước nữa nhưng bài hát vẫn được lưu truyền theo các lớp NLS về sau như ta đã thấy.
Nhắc lại các cuộc họp mặt cấp độ trường của NLS Bảo lộc vào các năm 1993-1995 và 2000. Bắt đầu buổi họp đều cử hành Bài NLM hành khúc trong tư thế tập thể đứng nghiêm và cùng hát.
Đặc biệt lần đầu tiên năm 1993 sau khi tham dự ông Nguyễn kế Bá Bí thư, hiệu phó trường Trung học Kỹ Thuật Nông Nghiệp Bảo lộc trong câu chuyện dưới cờ vào sáng thứ hai hôm sau, có nói " cái hình ảnh trên ba trăm con người có già có trẻ nghiêm trang cất cao bài ca truyền thống đã nói lên cái tự hào, cái uy danh, cái gắn bó với ngành là một nét đẹp thật ấn tượng về một ngôi trường mà chúng ta đang kế thừa ngồi học hôm nay.”"

Bui Tho

TT Ngô đình Diệm người lùn mặc complet trắng